|
Czy wiesz, że Kalendarz żydowski Żydowski kalendarz jest słoneczno-księżycowy. Lata liczone są według obrotów Ziemi wokół Słońca, natomiast przy wyznaczaniu miesięcy uwzględniany jest ruch Księżyca. 10 września 2018 roku (według żydowskiego kalendarza 1 dnia miesiąca Tiszrej) rozpoczął się 5779 rok żydowski. Jest to umowna rachuba dokonana na podstawie historii biblijnych. Jej punktem początkowym jest stworzenie świata, a dokładniej – dzień, w którym stworzeni zostali Adam i Ewa. Biblia nie podaje żadnych dat, jednak często pojawiają się informacje o tym, jak długo żyła jakaś postać lub ile miała lat, zostając rodzicem. To dało podstawy do szacunkowych obliczeń lat. Ciekawostką jest to, że miesiąc Tiszrej, w którym obchodzone jest święto Rosz ha Szana (dosł. „głowa roku”), nie jest wcale pierwszym miesiącem żydowskiego kalendarza. Miesiące nie są w Torze nazwane (ich nazwy pojawiają się później), są jednak numerowane i jako pierwszy określony jest wiosenny miesiąc Nisan, natomiast Tiszrej to miesiąc siódmy. Miesiące w kalendarzu żydowskim są odmierzane według cyklów księżyca i trwają po 29 lub 30 dni. Nów księżyca (Rosz Chodesz – dosł. „głowa miesiąca”) ma charakter pół-święta i towarzyszą mu dodatkowe modlitwy. Pełnia zawsze wypada w połowie miesiąca. |
Tarcza na Torę Tarcza (tas) jest jednym z elementów rytualnego „ubioru” synagogalnego zwoju Tory (klej kodesz). Prostokątna, zamknięta łukiem trójlistnym, z postaciami Mojżesza (z lewej) i Aarona (z prawej) i tablicami Dekalogu pośrodku, z wyrytymi na nich po hebrajsku pierwszymi słowami przykazań. |
Czuha łemkowska Czuha pełniła szczególną rolę w ubiorze Łemków — była symbolem zamożności i prestiżu. Obowiązkowo należało ją włożyć na większe święta do cerkwi, nawet latem, a także (choćby pożyczoną) do ślubu. |
Siodło huculskie „tornycia” Siodło składa się z dwóch łęków, z siedzenia w formie 2 płóz, dwóch strzemion i 2 rzemieni. Łęk przedni i tylny oraz siedzenie są ornamentowane geometrycznie (min. motyw kwiatowej rozety). Strzemiona są w kształcie... |
Obraz „Żydzi” Piotra Michałowskiego Grupowy konterfekt galicyjskich Żydów należy do późnych dzieł Piotra Michałowskiego (1800—1855). Powstał w czasie, kiedy artysta — uprawiający malarstwo, jako hobby — gospodarował w majątku Bolestraszyce, nieopodal Przemyśla. Obraz ten, stanowiący właściwie studium olejne, przypomina swym charakterem XVII-wieczne portrety holenderskie. Z mrocznej, abstrakcyjnej przestrzeni wyłaniają się popiersia pięciu Żydów w różnym wieku: od patriarchalnego starca pośrodku, poprzez mężczyzn dojrzałych, w sile wieku i nieco młodszych, po ukazanego z lewej strony młodzieńca o ironicznym obliczu i charakterystycznych pejsach. Dwaj modele pośrodku noszą na głowach rytualne tkaniny — tałesy. |
Obligacja Komitetu Budowy Nowej Synagogi w Tarnowie Dokument wydany przez Komitet Budowy Nowej Synagogi w Freunds Druckerei in Breslau jesienią 1864 roku. Obligacja opiewa na sumę 50 guldenów austriackich, a wystawiona jest na nazwisko Zeliga Offnera. Dokładnie 44 lata dzieli datę emisji obligacji od momentu otwarcia Synagogi Nowej, które nastąpiło 18 sierpnia 1908 roku. Uroczyste otwarcie okazałej budowli, będącej dumą Żydów tarnowskich, poprzedził okres kilkudziesięcioletniej męki powolnego wznoszenia jej murów. |
Wóz cygański Wśród barwnej ekspozycji poświęconej historii i kulturze Romów/Cyganów najszybciej zwracają na siebie uwagę eksponowane na dziedzińcu Muzeum Etnograficznego kolorowe wozy. Utrwalone w polskim pejzażu pierwszej połowy XX wieku oraz w polskiej kulturze popularnej dzięki piosence Maryli Rodowicz, stanowią ciekawą pamiątkę tułaczego, prawdziwie „cygańskiego życia”. |
Wojciech Doroszuk, „Reisefieber” Projekt Wojciecha Doroszuka Reisefieber dotyczy problemu migracji ekonomicznej. Podczas pobytu w Berlinie artysta wcielił się w rolę przybysza ze Wschodu i zatrudnił się w sektorach usług powierzanych zazwyczaj emigrantom. Na podstawie jego doświadczeń powstało pięć filmów oraz fotografia, które tworzą wielowątkową opowieść o codziennym, zwyczajnym życiu w obcym kraju, obejmującą zarówno podejmowane prace zarobkowe, jak i sposoby spędzania czasu wolnego, przykładowo udział w masowych imprezach organizowanych w przestrzeni miasta. W każdej sytuacji bohater ukazany jest jednak jako stereotypowy obcy, pozbawiony chęci i możliwości dołączenia do wspólnoty rdzennych mieszkańców. |
Talmud Babiloński Talmud to najważniejsze opracowanie ustnej Tory, czyli tej, która została objawiona Mojżeszowi na górze Synaj. Jest komentarzem, wyjaśnieniem, omówieniem. Przed Talmudem istniała Miszna, której Talmud jest rozwinięciem. Istnieją dwa Talmudy — Talmud Jerozolimski i Talmud Babiloński, którego wydanie z 1831 roku prezentujemy w naszej kolekcji. Redakcję pierwszego ukończono w IV w. n.e. w Palestynie, w akademiach Cezarei, Seforis i Tyberiady. Drugi został ukończony nieco później, na początku VI w. n.e. w Babilonii, w akademiach Sury, Nehardei i Pumbedity. Jest on znacznie obszerniejszy od Talmudu Jerozolimskiego. |
Michał Jelski, „D.G./D.Y.60s0-0-0.4s” Fotograficzna praca Michała Jelskiego D.G/D.Y.60s0-0-0.4s stanowi nietypowy zapis zagadnień ogniskujących się wokół konfliktu. Jej sfera przedstawieniowa – plamy koloru, których płynne przejścia zaburza wyrazisty zaciek – odsyła przede wszystkim do manipulacji rozgrywających się na płaszczyźnie materiałów wykorzystanego artystycznego medium. Zastosowana przez artystę technika fotogramu polega na naświetleniu papieru fotograficznego bez użycia specjalnych urządzeń przeznaczonych do tego celu, takich jak aparat fotograficzny. Obraz powstaje tu w wyniku przysłonięcia materiału światłoczułego na wpół transparentnymi bądź nieprzezroczystymi przedmiotami (mówi się wtedy o technice luksografii). |
Zegar orawski Zegary tego typu były popularne na Orawie przed I wojną światową. Na przełomie XIX i XX wieku były chętnie nabywane przez ludność wiejską całej Orawy. Przywozili je chłopi wyjeżdżający na roboty na tzw. dolne ziemie na Węgry i do Czech, a także kupowano je na odpustach. Zawieszano je najczęściej w białej lub czarnej izbie na ścianie przeciwległej do drzwi albo na futrynach drzwi. Ten egzemplarz używany był do lat 70. XX wieku w jednym z domów w Zubrzycy Górnej. |
Spódnica łemkowska „kabat” Spódnica łemkowska — kabat, wykonana z modrotlaczu, z cienkiego drukowanego materiału fabrycznego, o wzorze w drobne żółte kwiatki i drobne zielone gwiazdki. Uszyta ręcznie na przełomie XIX/XX wieku. Takie materiały wyrabiano w miasteczkach południowej części Karpat, w Bardiovie, a także Krynicy... |
Czy wiesz, że Łyżki Cecylii Chrzanowskiej Przełom wieków XIX i XX to okres wzmożonego podróżowania po świecie w różnych celach, eksploracyjnych, badawczych, a także czysto turystycznych. Z podróży tych przywożono różne przedmioty, wśród których znajdowały się zarówno dzieła sztuki danej kultury, narodu czy grupy społecznej, jak... |
Korona na Torę Korona na Torę, określana jako keter to ozdoba wieńcząca przechowywany w pozycji pionowej zwój Tory, należy do elementów klej kodesz, czyli sprzętów i ozdób zwoju. |
Sukienka na Torę (Meil) z synagogi w Szumsku koło Krzemieńca Pokrowiec w formie wydłużonego prostokąta został uszyty ręcznie z tkaniny w drobny wzór geometryczno-roślinny. Na awersie, w kartuszu w formie wieńca laurowego, widnieje haftowany napis donacyjny, który głosi: „To jest dar skromnej kobiety, błogosławionej pamięci Pani Hindy, córki wielkiego rabbiego Samuela Kaca, w r. (5)473” [=1713 r.]. |
Żydowski talerz cynowy Prezentowany eksponat to talerz cynowy, który mógł być używany w czasie szabatu lub, co bardziej prawdopodobne, w czasie święta Purim obchodzonego w miesiącu Adar, którego symbolem jest ryba, wykorzystana tu jako motyw zdobniczy. |
Chanukija ze sztibla Samuela Rotha Nietypowa chanukija została osadzona na drewnianej podstawie, w której połowie znajduje się utworzona z dwóch desek ścianka, wzmocniona kolejną deska i metalową plakietą od tyłu. Do ścianki, od frontu przymocowano odlewany, żeliwny świecznik. |
Strój kobiecy wilamowicki Tylko 7 kilometrów dzieli Kęty od miasteczka Wilamowice, które jeszcze w okresie międzywojennym było wyjątkowe. Zostało bowiem założone jako osada około 1250 roku przez grupę przybyszów z Fryzji i Flandrii, którzy przez wieki dbali o swoją, jakże odmienną od otaczających ich społeczności, kulturę, w tym... |
Żydowska księga bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza Żydowska księga należąca do bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza. To modlitewnik w obrządku aszkenazyjskim (Nusach Aszkenaz). Tytuł hebrajski księgi brzmi: Sidur Safa Berura ha-Szalom. |
Żydowska obrączka ślubna Żydowskie obrączki ślubne, zgodnie z nakazami religijnymi, były skromne, bez szlachetnych kamieni. Panna młoda nie powinna była bowiem mieć wrażenia, że otrzymuje przedmiot dużej wartości, ponadto w ten sposób zacierane były między małżonkami różnice majątkowe. |