Plan okupanta był taki: Kraków miał się stać miastem niemieckim. Jako stolica Generalnego Gubernatorstwa nie mógł „razić” tak wyraźnymi znakami polskości, jak pomniki przypominające wielkie wydarzenia historyczne i bohaterów z nimi związanych. Wszelkie popiersia wieszczów, pamiątkowe tablice...
Choć Kraków nie figuruje na mapie miast, w których przebywał Adam Mickiewicz, to jednak właśnie tu, w najbardziej centralnym punkcie, stanął pomnik poety. Dziś jego obecność wydaje się oczywista, ale jego powstaniu towarzyszyły gorące dyskusje i spory. Sam pomysł narodził się 14 lat po śmierci...
Gipsowa rzeźba przedstawiająca Tadeusza Kościuszkę jest fragmentem modelu pomnika wzniesionego w Waszyngtonie w 1910 roku. Przestrzenne, realizowane w małej skali modele monumentalnych rzeźb były projektami poglądowymi dla zleceniodawcy lub projektami konkursowymi. Wykonywane z kruchego, mało trwałego materiału, jakim jest gips, w wielu przypadkach nie przetrwały do naszych czasów. Dlatego model waszyngtońskiego monumentu jest dziełem cennym artystycznie i historycznie.
Choć na zdjęciu z 17 września 1989 roku odlany z brązu siedmiotonowy Lenin stoi jeszcze twardo na ziemi, to jednak niespełna trzy miesiące później (10 grudnia 1989 roku) pomnik zniknie z krajobrazu Nowej Huty. Aleja Róż ze swoją monumentalną architekturą stanowiła dla niego dekorację przez 16 lat...
W czasach stanu wojennego Nowa Huta była największym bastionem działającego wówczas w podziemiu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Odbywały się tutaj ogromne manifestacje, często przeradzające się w dramatyczne starcia z władzą. Z czasem jednak działalność niszczonego represjami podziemia zaczęła się wyczerpywać i ostatecznie ograniczyła się do wydawania podziemnych gazetek oraz do samopomocy. Sytuacja zmieniła się dopiero pod koniec lat 80. XX wieku, gdy do głosu doszła nowa generacja działaczy. Jej trzon stanowili młodzi robotnicy, studenci oraz uczniowie należący najczęściej do takich organizacji, jak: Konfederacja Polski Niepodległej, Solidarność Walcząca, Ruch Wolność i Pokój czy Federacja Młodzieży Walczącej.
Dwa niepozorne fragmenty brązowej rzeźby: fragment dłoni i ramienia, są elementami jednego z najważniejszych XIX-wiecznych pomników w Krakowie — monumentu upamiętniającego postać narodowego wieszcza Adama Mickiewicza. Pomnik, wzniesiony w 1898 roku przez rzeźbiarza Teodora Rygiera, w 1940 roku jako symbol polskości został zniszczony przez niemieckiego okupanta.
Pomnik Grunwaldzki odsłonięto w Krakowie 15 lipca 1910 roku, w 500. rocznicę sławnej bitwy z krzyżakami. Monument był fundacją Ignacego Jana Paderewskiego. W czasie II wojny światowej został przez Niemców zburzony już w listopadzie 1939 roku.
Konny pomnik elektora saskiego Fryderyka Augusta II, króla polskiego Augusta III, jest przykładem dziewiętnastowiecznej rzeźby gabinetowej. Podobne przedstawienia Ludwika XIV, Napoleona Bonapartego czy Marka Aureliusza – często wykonane z brązu, były popularne w 2. połowie wieku.
Pomniki są śladami pamięci, przypominają i uobecniają ważne postaci, wydarzenia, są elementem kształtowania tożsamości. W zbiorach Wirtualnych Muzeów Małopolski można znaleźć zarówno nigdy niezrealizowane projekty, pomniki nieistniejące, których kult został zweryfikowany przez czas (zburzony pomnik Lenina w Nowej Hucie...
17 VIII 1940: „Po Grunwaldzie i Kościuszce przyszła kolej na Mickiewicza. Wandalska furia rzuciła się na pomnik wieszcza na Rynku. W biały dzień w południe przyniesiono narzędzia, windy i strącono z piedestału wszystkie figury — jakby z jakąś utajoną pasją, czy chęcią prowokacji”.17 VIII 1940: „Po Grunwaldzie i Kościuszce przyszła kolej na Mickiewicza. Wandalska furia rzuciła się na pomnik wieszcza na Rynku. W biały dzień w południe przyniesiono narzędzia, windy i strącono z piedestału wszystkie figury — jakby z jakąś utajoną pasją, czy chęcią prowokacji”.17 VIII 1940: „Po Grunwaldzie i Kościuszce przyszła kolej na Mickiewicza. Wandalska furia rzuciła się na pomnik wieszcza na Rynku. W biały dzień w południe przyniesiono narzędzia, windy i strącono z piedestału wszystkie figury — jakby z jakąś utajoną pasją, czy chęcią prowokacji”.
Nie ma pewności, z jakiej okazji przemawia widoczny w centrum fotografii, Tadeusz Mrugacz, prezydent Krakowa w latach 1954–1957. Prawdopodobnie jednak prezentowana uroczystość miała miejsce 26 listopada 1955 roku, a okazją do niej było ponowne postawienie pomnika Adama Mickiewicza na Rynku Głównym.
Leon Wyczółkowski wykonał panneau dekoracyjne Rycerz wśród kwiatów przedstawiające husarza siedzącego na koniu i dmącego w róg na tle łąki pełnej kwiatów. Praca ta była wystawiana w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w 1907 roku. Rzeźbiony husarz z Domu Jana Matejki jest identyczny z pierwowzorem wymalowanym na panneau.
Pomnik Mickiewicza odsłonięty w Krakowie w 1898 roku nie był jedynym świadectwem kultu, jakim po śmierci otoczono poetę. Na przestrzeni 34 lat, jakie upłynęły od 26 listopada 1855 roku (daty śmierci), ciało i osoba poety powielane i reprodukowane na przedstawieniach i fotografiach ulegało idealizacji.
