|
Czy wiesz, że Szpital Świętego Ducha Niepozorny i chyba wciąż mało znany budynek dawnego szpitala Świętego Ducha w Bieczu to najstarszy zachowany zabytek tego typu w Polsce. |
Berełko burmistrzów krakowskich Berełko pochodzi z krakowskiego ratusza. Jako insygnium burmistrza stanowiło własność magistratu. Forma berełka symbolizuje władzę, nawiązuje do bereł królewskich, czy też uniwersyteckich (rektorskich). Wykonano je ze srebra, niektóre elementy pozłocono. Dolna część rękojeści ma przekrój sześcioboczny, górna — okrągły, przedzielone są wypukłymi pierścieniami. Głowica berełka zwieńczona jest krążkiem i wykończona ażurowym fryzem lilijek. |
Hełm typu salada (łebka jazdy) Typ hełmu zamkniętego. Jeszcze do połowy XX wieku uważany był za XIX–wieczną kopię. Powleczony grubą warstwą czarnej farby, mającej chronić przed korozją, skwapliwie skrywał swoją tajemnicę. Reprezentuje późnogotycką formę hełmu, wykształconą ze średniowiecznej łebki, szeroko rozpowszechnioną u schyłku XV i na początku XVI wieku. Występował w licznych odmianach i wariantach, służąc zarówno rycerstwu, jak i żołnierzom należącym do innych warstw społecznych. |
Rzeźba „Madonna z Krużlowej” Figura ta uchodzi za najdoskonalsze dzieło rzeźbiarskie epoki tzw. stylu pięknego około roku 1400 na obszarze Małopolski. Przetworzono tu w drewnie repertuar form wypracowany wcześniej w rzeźbie kamiennej (tzw. Piękne Madonny): charakterystyczne kaskady fałd po bokach, fałdy frontalne przebiegające na torsie Marii po półkolu, niżej wyostrzające się w literę V, a jeszcze niżej, na cokole, rozłożone szeroko, jako optyczna podstawa figury. Cechę szczególną rzeźby stanowi wysunięcie Dzieciątka i nadanie mu swoistej autonomii przestrzennej, co sprawia, że kompozycja jest harmonijne zrównoważona. Zwroty głów Marii i małego Jezusa, odpowiadające sobie w ujęciu zwierciadlanym, akcentują zarazem oddaną z niezwykłym autentyzmem psychiczną łączność Matki i Dziecka. Nie wyklucza to głębokiej symboliki religijnej przedstawienia. |
Rzeźba „Św. Stanisław” („Św. Marcin z Tours”?) Przez wiele lat uważano, że rzeźba przedstawia św. Stanisława, u stóp którego klęczy wskrzeszony przez niego komes Piotr. Jednak postać komesa zazwyczaj przedstawiano półnagą, spowitą jedynie całunem, a w tym przypadku postać jest kompletnie ubrana. Co więcej, jego goleń ochrania ułatwiająca poruszanie się na klęczkach deszczułka: motyw występujący w wielu późnogotyckich przedstawieniach żebraków. Dlatego w katalogu wystawy Wokół Wita Stwosza rzeźba została zinterpretowana jako przedstawienie św. Marcina z Tours, którego, ze względu na jego opiekuńczy stosunek do nędzarzy, ukazywano w towarzystwie żebraka. |
Nagrobek króla Kazimierza III Wielkiego Król Kazimierz III Wielki (1333–1370) został pochowany vis-à-vis ojca, we wschodniej arkadzie południowego ramienia obejścia katedry na Wawelu. Przed śmiercią króla we wschodnim przęśle prezbiterium wzniesiono wysoki podest ze schodami, a także zdecydowano się na zupełne oddzielenie tej części prezbiterium od obejścia, przez połączenie filarów murem zwieńczonym kratą, co przekształciło arkady w quasi-kaplice. Nagrobek Kazimierza III przytykał do ołtarza Podwyższenia Krzyża Świętego, który król ufundował już w roku 1359. |
Nagrobek króla Kazimierza IV Jagiellończyka Nagrobek Kazimierza IV jest jednym z największych arcydzieł sztuki późnogotyckiej. Z jednej strony nawiązuje wyraźnie do miejscowej tradycji zapoczątkowanej przez nagrobek Władysława I Łokietka, z drugiej odznacza się szeregiem unikatowych rozwiązań ikonograficznych, świadczących o erudycji miejscowych środowisk intelektualnych. Przyjmuje się, że twórcą programu ikonograficznego tego dzieła był włoski humanista przybyły na dwór krakowski z Rzymu – Filippo Buonaccorsi zw. Kallimachem. Na płycie wierzchniej tumby spoczywa król, jednak sposób jego pokazania jest zupełnie wyjątkowy. To wizerunek skrajnie ekspresyjny i werystyczny, albowiem władcę ukazano w skurczu agonii. Pomnik jest datowany inskrypcją na rok 1492 i nosi sygnatury dwóch artystów. Pod stopami króla znajduje się gmerk (kreskowy, abstrakcyjny znak autorski używany przez późnośredniowiecznych rzemieślników) oraz sygnatura głównego twórcy, którym był norymberski rzeźbiarz Wit Stwosz. |
Obraz „Św. Jan Jałmużnik” z kościoła parafialnego w Racławicach Olkuskich Obraz ze św. Janem Jałmużnikiem stanowił środkową część zwieńczenia nastawy ołtarzowej, jednak nie jemu poświęcona była ikonografia całego ołtarza. Prawdopodobnie w XVIII wieku całą zaginioną nastawę (lub tylko niniejsze zwieńczenie) przekazano do kościoła Narodzenia NMP w Racławicach Olkuskich z innej światyni. Być może jest to obraz z ołtarza znajdującego się niegdyś w kościele Mariackim w Krakowie (w 1521 roku wspomniano ołtarz Najświętszej Marii Panny i św. Jana Jałmużnika), który został przywieziony do Racławic po zastąpieniu tamtejszego wyposażenia nowymi nastawami ołtarzowymi w l. 40. XVIII w. |
Nagrobek króla Władysława I Łokietka Okoliczności fundacji nagrobka Władysława I Łokietka nie są znane. Pierwsza wzmianka na temat oprawy artystycznej grobu pochodzi dopiero z Roczników sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza (1415-1480): „pogrzebane jest jego ciało w kościele katedralnym krakowskim obok ołtarza głównego po lewej stronie, w nagrobku z białego kamienia udekorowanego rzeźbami i baldachimem, przed ołtarzem św. Władysława, który za życia jeszcze wznieść kazał i uposażył”. Wzmiankowany ołtarz św. Władysława w rzeczywistości został ufundowany przez syna Łokietka - Kazimierza Wielkiego, zapewne wkrótce po roku 1333. Świadczą o tym słowa w królewskim dokumencie z roku 1367, podwyższającym uposażenie: „ołtarza św. Władysława w obejściu katedry naprzeciw wejścia do zakrystii, przez nas niegdyś wzniesionego i uposażonego”. Długosz w Księdze uposażeń Diecezji Krakowskiej złączył ową zmianę z fundacją, pisząc: „Ołtarz św. Władysława, króla i wyznawcy w kościele katedralnym krakowskim nie ma osobnej kaplicy, ale obok chóru naprzeciw zakrystii, przy ołtarzu króla Władysława Łokietka, pierwszego władcy odrodzonego królestwa, jest położony. Który to ołtarz Kazimierz II, król Polski i wspomnianego Władysława syn jedyny i bezpośredni następca, dla zbawienia i wieczną pamięć duszy wspomnianego ojca swojego Roku Pańskiego 1367 ufundował”. |
Rzeźba „Chrystus Zmartwychwstały” Dzieło pochodzi z nieistniejącego już kościoła w Mogilanach. Był to kościół drewniany, wybudowany przed 1440 rokiem, który przetrwał do początku XVII wieku (prawdopodobnie spłonął). Jedyne, co po nim pozostało, to prezentowana rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego, odnaleziona na strychu w 1965 roku. Po konserwacji, w 1968 roku została przekazana do Muzeum Regionalnego w Myślenicach jako dar Urzędu Parafialnego w Mogilanach. |
Rzeźba „Madonna Bolesna” z XVI wieku Figura Marii pochodzi z grupy Ukrzyżowania, z której zachowała się również rzeźba św. Jana Ewangelisty, stanowiąca jej pendant, która także należy do zbiorów Muzeum Ziemi Bieckiej. Początkowo uważano, że obie figury były umieszczone na belce tęczowej bieckiej fary, jednakże ich mały rozmiar w stosunku do przestrzeni fary według historyków sztuki wyklucza ten pogląd. Najprawdopodobniej stanowiły zwieńczenie jednej z nastaw ołtarzowych. Prawdopodobnie wzorem dla tej figury jest Matka Boska Bolesna należąca do grupy Ukrzyżowania z belki w kościele św. Krzyża w Krakowie. |
Gotycka herma relikwiarzowa Hermą nazywane są relikwiarze przybierające formy antropomorficzne, szczególnie popiersia, na których froncie znajduje się reservaculum na relikwię. Cechy stylistyczne tej rzeźby, w tym szczególnie charakterystyczny sposób rzeźbienia twarzy i włosów pozwala ją przypisać do grupy rzeźb małopolskich powstałych w warsztacie anonimowego Mistrza tworzącego w nurcie górnoreńsko-monachijskim. |
Kielich mszalny gotycki Na początku 1657 roku na teren Polski południowej wkroczyła licząca 40 tysięcy żołnierzy armia Jerzego II Rakoczego. Wojska te miały wspierać szwedzkie komendy stacjonujące w Krakowie. Okolice Krakowa skazane były na obecność nowych najeźdźców. 26 marca 1657 roku niepołomicka świątynia została ogołocona z wielu kościelnych przedmiotów — dwukrotnie przez Kozaków i raz przez Szwedów. |
Fragment tryptyku gotyckiego „Św. Klara” / „Św. Biskup Erhard” Obiekt jest własnością muzeum od 1972 roku. Został odnaleziony w chłopskiej izbie w Mszalnicy pod Nowym Sączem podczas badań etnograficznych. Był tam przechowywany od kilkudziesięciu lat, jego wcześniejsze dzieje nie są niestety znane. Po zakupieniu został poddany gruntownej konserwacji mającej na celu usunięcie przemalówek i zabezpieczenie zachowanej oryginalnej warstwy malarskiej. Obraz jest jedynym przykładem gotyckiego malarstwa tablicowego w zbiorach sądeckiego muzeum i jednym z jego najcenniejszych eksponatów. Jest to górna część prawego skrzydła niewielkiego tryptyku z połowy XV wieku. |
Płaskorzeźba „Pokłon Trzech Króli” Płaskorzeźba pochodzi z Kościoła Mariackiego i stanowi element dawnego wystroju świątyni. Datowana jest na lata ok. 1460–1470, natomiast herb został dorzeźbiony w wieku XVII. Odnowione tym czasie dzieło umieszczono wtórnie w ufundowanej w 1634 przez Rafała Del Pace nastawie pw. Trzech Króli. Ołtarz ten w XVIII wieku przeniesiono do nieistniejącego już kościoła św. Sebastiana i św. Rocha w Krakowie (likwidacja 1821), następnie zaś do kościoła św. Piotra i św. Pawła. Płaskorzeźba znalazła się w zbiorach Muzeum Archidiecezjalnego przed 1939 rokiem. |
Chrzcielnica Kamienna chrzcielnica z 1422 roku. Ma kształt kielicha. Stopa na planie koła, w formie ściętego ostrosłupa, gładka. W miejscu nodusa pierścień pokryty ornamentem sieciowym z trzema tarczami herbowymi, w tym jednej brakującej. |
Rzeźba „Chrystus Ukrzyżowany” z XIV wieku Rzeźba przedstawia Chrystusa Ukrzyżowanego. Zbawiciel ma ciemne włosy opadające na ramiona, krótką brodę i wąsy. Całkowitemu zniszczeniu uległy ręce figury. |
„Tryptyk świętej Marii Magdaleny” z Moszczenicy Niżnej koło Starego Sącza Malowany Tryptyk świętej Marii Magdaleny z Moszczenicy Niżnej koło Starego Sącza przechował się w rzadkim stanie kompletności. Na tym przykładzie prześledzić możemy istotę nastawy szafiastej. Nastawa szafiasta stanowi pod koniec wieku XV rozbudowaną strukturę składającą się z nieruchomego korpusu, przytwierdzonych doń ruchomych skrzydeł, predelli, na której spoczywają skrzydła, korpus, oraz zwieńczenie. |
Rzeźba „Madonna z Więcławic” Madonna z Więcławic uznana została za rzeźbę „przejściową” i jedną z najstarszych w Małopolsce figur nawiązujących do stylu Pięknych Madonn (np. względem Madonny z Krużlowej), w której dostrzeżono jednocześnie elementy starszych tradycji formalnych. Istnieje również wiele zależności między omawianą figurą a Madonną z Mokrego czy też Madonną z Jastrząbki Nowej. Badacze jednak wciąż się nie są zgodni co do jej datowania. |
Ornat z Wadowic Prezentowany ornat pochodzi z kościoła parafialnego św. Izydora w Jaroszowicach, jednak funkcjonuje powszechnie pod nazwą „ornat z Wadowic”, gdyż znalazł się później w tamtejszym kościele parafialnym Ofiarowania Najświętszej Panny Marii. W latach 1992–1993 został poddany konserwacji w klasztorze Klarysek w Starym Sączu. |