|
Czy wiesz, że Kiedy swastyka nie znaczyła „nazizm” Dziś swastyka kojarzy się jednoznacznie, jej pojawienie się w przestrzeni publicznej wzbudza niepokój i chęć natychmiastowego protestu przeciwko przywoływaniu jej choćby w historycznym kontekście. W Azji kształt krzyża ze zgiętymi w prawo lub w lewo ramionami jest jednak wciąż zarówno symbolem religijnym (tak między innymi oznacza się świątynie buddyjskie), jak i tradycyjnie używanym znakiem przywołującym szczęście i pomyślność. |
Oznaka Strzelców Podhalańskich Oznaka (potocznie zwana „korpusówką”) pułków strzelców podhalańskich została wprowadzona w 1919 roku. Przedstawia swastykę o skróconych zagiętych częściach ramion na tle stylizowanej gałązki jodłowej. Swastyka to prastary indoeuropejski symbol słońca, ognia i pomyślności. Na ziemiach polskich najdłużej utrzymała się na Podhalu, gdzie była zwana „krzyżykiem niespodzianym”. |
Fajka podhalańska Fajka gliniana, okuta blachą alpakową, z drewnianym cybuchem. Zdobiona rytym i stempelkowym ornamentem geometrycznym oraz doczepionymi metalowymi kółeczkami (zbyrkadłami). Przykrywka fajki zakończona metalową, ośmioboczną, stożkowatą sterczyną (cubką), na szczycie której umieszczona jest wycięta z blachy sylwetka kogutka (kohutek). Cybuszek połączony z szyjką fajki podwójnym łańcuszkiem. |
Dudy podhalańskie Dudy podhalańskie — gw. koza, dudy, dudzicki, gajdy — czterogłosowy instrument z grupy aerofonów stroikowych. Składa się ze skórzanego worka stanowiącego rezerwuar powietrza potrzebnego do dęcia w piszczałki — miecha, ustnika, przez który dudziarz nadyma instrument — duhaca, piszczałki burdonowej — bąka, oraz krótkiej, potrójnej piszczałki melodyczno-burdonowej, na której dudziarz gra — gajdzicy — osadzonej w drewnianej oprawie imitującej głowę kozy. |
Spinka do koszuli męskiej podhalańskiej Spinka do koszuli — występująca w stroju podhalańskim ozdoba do spinania na piersiach męskiej koszuli. Zakupiona do zbiorów Muzeum Tatrzańskiego w 1924 roku przez Juliusza Zborowskiego, dyrektora tej placówki, od Ignacego Prokopa „Magdziarza” z Ratułowa, za trzy miliony marek polskich. |
Cucha biała podhalańska Cucha biała — gw. cucha bioła — rodzaj tradycyjnego wierzchniego okrycia noszonego przez mężczyzn na Podhalu. Prezentowana cucha stanowiła element stroju odświętnego. Uszył ją i zapewne również ozdobił w 1966 roku Czesław Styrczula-Maśniak, uznany krawiec ludowy z Dzianisza... |
Czy wiesz, że O sposobach przechowywania tytoniu na Podhalu Tytoń (habrykę) górale przechowywali w skórzanych woreczkach, tak zwanych miechórach, wykonywanych z cienko wyprawionej kociej, baraniej lub króliczej skórki, albo też w woreczkach z odpowiednio spreparowanych świńskich pęcherzy, tzw. maharzýnach, zawiązywanych rzemykiem. Przechowywany w nich... |
Czy wiesz, że Sztuka użytkowa w stylu zakopiańskim „Wewnątrz w tej chacie wszystko nosi piętno upodobań artystycznych (…)” – pisał Stanisław Witkiewicz o góralskim domu. Równocześnie z architekturą w stylu zakopiańskim rozwijała się sztuka użytkowa inspirowana podhalańszczyzną. Koncepcja Witkiewicza od początku zakładała zasadę kompletności, a więc tworzenia architektury wraz z wystrojem wnętrz, począwszy od meblarskiego wyposażenia po najdrobniejsze zdobnicze detale. Tak jak chata góralska stanowiła wzór dla architektury, tak wyposażenie jej wnętrza z poszczególnymi sprzętami inspirowało projekty stylowe dla meblarstwa i sztuki użytkowej, bowiem „wszystko to musiało być wytworzone z materiału form, jakie się znalazły w sztuce ludowej”. |
Rzeźba drewniana „Góral” Rzeźba drewniana, pełna, przedstawiająca postać męską ubraną w strój ludowy przypominający ubiór górali podhalańskich z drugiej połowy XIX wieku. Do zbiorów Muzeum Tatrzańskiego została zakupiona w latach 90. XX wieku. Brak informacji na temat jej autora oraz miejsca i czasu wykonania. |
Czerpak podhalański Sezonowe pasterstwo wysokogórskie było tradycyjną formą gospodarki hodowlanej na Podhalu. Przez kilka miesięcy w roku na halach leżących w Tatrach wypasano owce — a dawniej też krowy, woły, kozy i konie — prowadząc tam gospodarstwa szałaśnicze, w których przerabiano mleko owcze na sery... |
Opasek podhalański Opasek — gw. oposek — góralski, skórzany, ozdobny, szeroki trzos, zapinany na kilka metalowych klamer. Przedmiot pochodzi z podhalańskiej wioski Ząb (do 1965 roku nazwa wioski brzmiała Zubsuche). Wykonany został prawdopodobnie w wieku XIX, lecz jego wytwórca, miejsce wykonania i czas ostatniego użytkowania nie są znane. W 1961 roku został zakupiony do zbiorów etnograficznych Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem. |
Rzeźba w drewnie „Matka Boska z Dzieciątkiem” Jana Klusia Rzeźba ludowa Matka Boska z Dzieciątkiem została wykonana w XIX wieku przez wiejskiego snycerza Jana Klusia z Olczy (początkowo samodzielna osada, obecnie dzielnica Zakopanego), należąca do najwybitniejszych rzeźb w kolekcji Muzeum... |
Kierpce męskie podhalańskie Kierpce (gw. kyrpce) — tradycyjne obuwie Podhalan — wykonane z wyprawionej skóry bydlęcej, z długimi rzemieniami służącymi do ich mocowania. Pochodzą z podhalańskiej wsi Bukowina Tatrzańska, gdzie wykonano je na początku XX wieku. Ich wytwórca i czas ostatniego użytkowania nie są znane. |
Czy wiesz, że Dudy szkockie... dudy polskie! Choć dudy kojarzą się zwykle ze Szkocją, nie można zapomnieć o tym, że należały one do najpopularniejszych instrumentów ludowych używanych dawniej w Polsce! Znane były również na Podhalu, gdzie niemal każda wioska miała swojego dudziarza, zarabiającego grą na tym instrumencie... |
Czy wiesz, że Jak wyglądał warsztat pracy fajkarza i spinkarza Warsztat pracy fajkarza, a także spinkarza stanowił nieduży stolik na czterech szeroko rozstawionych nogach, z niezbyt głęboką szufladą, obrzeżony z trzech stron niewysokimi listwami, ażeby narzędzia i leżące na nim wyroby się nie zsuwały. Było do niego przytwierdzone małe żelazne kowadełko, a na blacie położone narzędzia, skrawki blachy, nity i różne drobiazgi mogące się przydać. W szufladzie przechowywano większe kawałki blachy oraz niewykończone i gotowe wyroby. Warsztat był ustawiany w chałupie zazwyczaj pod oknem w izbie czarnej, a w ciepłe, słoneczne dni wynoszony na zewnątrz. |
Czy wiesz, że Sekrety pracy dudziarza − dudy z barana lub kozy Dudziarze wykonywali instrumenty zazwyczaj sami, tylko czasami elementy trudniejsze do sporządzenia (np. bąka, głowę) kupowali, np. na słowackim Liptowie. Dudy zamawiano również u wyspecjalizowanych wytwórców. Instrumenty te wytwarzano z łatwo dostępnych surowców. Na miechy przeznaczano... |
Czy wiesz, że Do czego służył łyżnik i jakie były ulubione wzory snycerzy podhalańskich? Łyżnik był jednym z elementów tradycyjnego wyposażenia chałupy podhalańskiej. Wisiał on w czarnej izbie, zwanej tak od barwy okopconych ścian, zwyczajowo pomiędzy drzwiami wejściowymi z sieni a półką na naczynia. W izbie tej toczyło się życie codzienne góralskiej rodziny — tutaj była sypialnia, kuchnia, warsztat i pełno wszelkiego rodzaju sprzętów gospodarskich i narzędzi. Łyżnik, a w zamożniejszych gospodarstwach nawet kilka łyżników, zawieszano również w białej izbie, która służyła za miejsce spotkań i uroczystości rodzinnych. |
Spódnica podhalańska „farbonica” Spódnica, zwana farbanicą lub farbonicą, będąca elementem dawnego stroju podhalańskiego. Uszyta z płótna lnianego tkanego na domowym warsztacie tkackim, drukowanego ręcznie techniką batikową i farbowanego w indygo w wiejskiej farbiarni w Chochołowie, której właścicielem był Ferdynand König, zięć Jana Krzeptowskiego Sabały. Na Podhalu kobiety nosiły takie spódnice w drugiej połowie XIX stulecia. |
Spódnica taftowa podhalańska Spódnica (gw. spodnica) z tafty jedwabnej, broszowanej nicią jedwabną — element odświętnego stroju kobiecego z Podhala. Spódnica pochodzi z Zakopanego lub jego najbliższych okolic. Materiał, z którego jest uszyta, datowany jest na drugą połowę XVIII wieku. Nieznany jest czas wykonania spódnicy i okres jej... |
Obraz na szkle „Matka Boska Ludźmierska” Władysława Walczaka-Banieckiego Obraz na szkle Matka Boska Ludźmierska został namalowany w 1970 roku przez artystę ludowego Władysława Walczaka-Banieckiego (1934–2011) z Zakopanego. Jest to jeden z trzech jego obrazów o tej tematyce znajdujących się w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego. Pozostałe dwa wykonał w 1967 i 1973 roku. Wszystkie zostały namalowane według jednego, samodzielnie wypracowanego przez autora schematu, powtórzonego w każdym obrazie, różnią się jedynie kolorystyką. |