Między realizmem a baśnią
Tatry fascynowały, zachwycały, oszałamiały swoją potęgą. Groziły swoją zmiennością, srogo karały śmiałków, którzy wyzbyli się ostrożności. Były wreszcie prawdziwym artystycznym wyzwaniem dla wszystkich, którzy pragnęli na płaskim kawałku płótna czy papieru zmieścić i ujarzmić to, co zawsze wymykało się ramom.
Zakopane, położone u podnóża Tatr, otoczone malowniczym widokiem, było prawdziwym rajem dla wszelkiej maści artystów. Poza inspiracjami, na które natykali się co krok, mogli tu zaznać również prawdziwej swobody twórczej i intelektualnej. Tu nie sięgały macki cenzury zaborców, można więc było bez większych przeszkód formułować i wyrażać swoje myśli. Nie dziwi zatem fakt, iż kiedy rozpoczęła się I wojna światowa mała wioska pod Giewontem stała się schronieniem dla wielu, którzy uciekali przed wojenną pożogą.
Jacek Malczewski jest autorem największej liczby autoportretów w dziejach sztuki polskiej. Jak żartowano z niego w szopce „Zielonego Balonika” w Jamie Michalikowej, artysta ukazywał się „To w Pirogu, to znów bez | To profesor, to znów pan (…) | To w swetrze, przy panterze | To z ogonem, to znów bez”. Słowa te akcentują również jego zamiłowanie do przebierania się i portretowania w różnych wcieleniach. Pasja i bogactwo przyjmowanych póz zdumiewają i zastanawiają. Z tego powodu artystę posądzano nawet o egotyzm, megalomanię i skłonności narcystyczne.
Prezentowany rysunek ze zbiorów ASP został nagrodzony przez profesorów Szkoły Sztuk Pięknych i uhonorowany przez władze Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie nagrodą pieniężną odpowiadająca I miejscu i wynoszącą 30 guldenów.
Paleta Jacka Malczewskiego jest jedną z kilku palet malarskich zachowanych w zbiorze pamiątek po słynnych artystach związanych z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Służyła ona do malarstwa olejnego. Jej duży rozmiar, opływowy, sercowy kształt i otwór na kciuk, a także niewielka waga – ze względu na rodzaj użytego drewna – umożliwiały wygodne podtrzymywanie palety na przedramieniu i oparcie jej o bok.
Jacek Malczewski rozpoczął systematyczne studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych w połowie 1873 roku. Jego pierwszymi nauczycielami byli Władysław Łuszczkiewicz, malarz historyczny i znany historyk sztuki oraz Feliks Szynalewski. Nad jego nauką czuwał także Jan Matejko, którego Malczewski darzył wielką atencją.
Jacek Malczewski, jeden z najwybitniejszych polskich malarzy symbolistów, pozostawił po sobie liczną spuściznę artystyczną. Twórczość tego artysty jest niezmiernie bogata i wielowątkowa. W obrazach ukazywał pragnienia osobiste, dramat i tradycje narodowe. Mitologia przeplata się w nich z religią...
8 października 1905 roku w Cukierni Lwowskiej Jana Michalika odbył się pierwszy występ Kabaretu „Zielony Balonik”. Nazwa kabaretu pojawiła się przypadkowo. Po jednym ze spotkań „stolika malarskiego”, przy którym zrodziła się idea kabaretu, artyści zobaczyli na ulicy Floriańskiej chłopca z pękiem zielonych baloników i ktoś wówczas miał powiedzieć: „Ot, mamy nazwę: «Zielony Balonik»!”.
Prezentowany rysunek to pierwsza studencka praca Jacka Malczewskiego, którą dostrzeżono i nagrodzono. Otrzymał za nią I nagrodę i kwotę 30 guldenów od dyrekcji Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W tym czasie Malczewski studiował u Władysława Łuszczkiewicza i Feliksa Szynalewskiego, a duży wpływ na kształtowanie artystyczne młodego adepta miał wówczas również Jan Matejko.
Zabawna kukiełka przedstawiająca Jacka Malczewskiego w karykaturalnej postaci pod imieniem Jacka Symbolewskiego trafiła do zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa drogą zakupu w roku 1962. Jest cenną pamiątką związaną z młodopolskim kabaretem „Zielony Balonik” działającym w latach 1905—1912 w Krakowie przy ul. Floriańskiej w Cukierni Lwowskiej Jana Apolinarego Michalika zwanej „Jamą Michalika”. Lalka pochodzi ze słynnej szopki z 1911 roku, wystawionej w wyremontowanej cukierni Michalika, który powierzył dekorację jej wnętrza Karolowi Fryczowi.
Tradycja polskich szopek bożonarodzeniowych sięga korzeniami włoskich jasełek przeszczepionych na nasz grunt przez zakony franciszkańskie. Początkowo, organizowane w bocznych ołtarzach kościołów, składały się z figur wyobrażających Dzieciątko, Maryję, świętego Józefa, pastuszków i Trzech Króli...
