Żydowski kalendarz jest słoneczno-księżycowy. Lata liczone są według obrotów Ziemi wokół Słońca, natomiast przy wyznaczaniu miesięcy uwzględniany jest ruch Księżyca.

10 września 2018 roku (według żydowskiego kalendarza 1 dnia miesiąca Tiszrej) rozpoczął się 5779 rok żydowski. Jest to umowna rachuba dokonana na podstawie historii biblijnych. Jej punktem początkowym jest stworzenie świata, a dokładniej – dzień, w którym stworzeni zostali Adam i Ewa. Biblia nie podaje żadnych dat, jednak często pojawiają się informacje o tym, jak długo żyła jakaś postać lub ile miała lat, zostając rodzicem. To dało podstawy do szacunkowych obliczeń lat.

Ciekawostką jest to, że miesiąc Tiszrej, w którym obchodzone jest święto Rosz ha Szana (dosł. „głowa roku”), nie jest wcale pierwszym miesiącem żydowskiego kalendarza. Miesiące nie są w Torze nazwane (ich nazwy pojawiają się później), są jednak numerowane i jako pierwszy określony jest wiosenny miesiąc Nisan, natomiast Tiszrej to miesiąc siódmy.

Miesiące w kalendarzu żydowskim są odmierzane według cyklów księżyca i trwają po 29 lub 30 dni. Nów księżyca (Rosz Chodesz – dosł. „głowa miesiąca”) ma charakter pół-święta i towarzyszą mu dodatkowe modlitwy. Pełnia zawsze wypada w połowie miesiąca.

Prezentowany obraz jest kopią obrazu Maurycego Gottlieba (1856—1879), wykonaną 8 lat po śmierci artysty przez jego młodszego brata, Marcina Gottlieba (1867—1936). Oryginał powstał w Monachium w 1876 roku jako praca szkolna, namalowana pod kierunkiem prof. Carla Piloty’ego, który podsunął artyście temat.

Grupowy konterfekt galicyjskich Żydów należy do późnych dzieł Piotra Michałowskiego (1800—1855). Powstał w czasie, kiedy artysta — uprawiający malarstwo, jako hobby — gospodarował w majątku Bolestraszyce, nieopodal Przemyśla. Obraz ten, stanowiący właściwie studium olejne, przypomina swym charakterem XVII-wieczne portrety holenderskie. Z mrocznej, abstrakcyjnej przestrzeni wyłaniają się popiersia pięciu Żydów w różnym wieku: od patriarchalnego starca pośrodku, poprzez mężczyzn dojrzałych, w sile wieku i nieco młodszych, po ukazanego z lewej strony młodzieńca o ironicznym obliczu i charakterystycznych pejsach. Dwaj modele pośrodku noszą na głowach rytualne tkaniny — tałesy.

Talmud to najważniejsze opracowanie ustnej Tory, czyli tej, która została objawiona Mojżeszowi na górze Synaj. Jest komentarzem, wyjaśnieniem, omówieniem. Przed Talmudem istniała Miszna, której Talmud jest rozwinięciem. Istnieją dwa Talmudy — Talmud Jerozolimski i Talmud Babiloński, którego wydanie z 1831 roku prezentujemy w naszej kolekcji. Redakcję pierwszego ukończono w IV w. n.e. w Palestynie, w akademiach Cezarei, Seforis i Tyberiady. Drugi został ukończony nieco później, na początku VI w. n.e. w Babilonii, w akademiach Sury, Nehardei i Pumbedity. Jest on znacznie obszerniejszy od Talmudu Jerozolimskiego.

Nie sposób zrozumieć zwyczajów, nie tylko religijnych, w kulturze żydowskiej, nie cofając się choć na chwilę do najdawniejszych dziejów narodu żydowskiego i starożytnego Izraela. Wiele z nich nawiązuje symbolicznie do obrzędów dokonywanych w Świątyni Jerozolimskiej, realizując je jednak w znacznie...

Pokrowiec w formie wydłużonego prostokąta został uszyty ręcznie z tkaniny w drobny wzór geometryczno-roślinny. Na awersie, w kartuszu w formie wieńca laurowego, widnieje haftowany napis donacyjny, który głosi: „To jest dar skromnej kobiety, błogosławionej pamięci Pani Hindy, córki wielkiego rabbiego Samuela Kaca, w r. (5)473” [=1713 r.].

Nietypowa chanukija została osadzona na drewnianej podstawie, w której połowie znajduje się utworzona z dwóch desek ścianka, wzmocniona kolejną deska i metalową plakietą od tyłu. Do ścianki, od frontu przymocowano odlewany, żeliwny świecznik. 

Świecznik chanukowy zapala się podczas święta Chanuki, obchodzonego na pamiątkę zwycięstwa Judy Machabeusza nad Seleucydami w roku 164 p.n.e. oraz rytualnego oczyszczenia sprofanowanej Świątyni Jerozolimskiej i ponownego jej poświęcenia podczas trwających osiem dni uroczystości. Wykonano wówczas...

Żydowskie obrączki ślubne, zgodnie z nakazami religijnymi, były skromne, bez szlachetnych kamieni. Panna młoda nie powinna była bowiem mieć wrażenia, że otrzymuje przedmiot dużej wartości, ponadto w ten sposób zacierane były między małżonkami różnice majątkowe.

Na widocznym na zdjęciu Jana Motyki dawnym ratuszu miasta Kazimierz, na jego wschodniej ścianie znajduje się wspominana w opisie tablica upamiętniająca przyjęcie Żydów do Polski. Pierwotnie znajdowała sie na ścianie północnej budynku, gdzie powieszono ją uroczyście w 1907 roku.