Łyżki Ajnów Autor grupa etniczna Ajnowie (Ajnu), łyżka do płynnych potraw: grupa etniczna Ajnu sachalińscy Czas powstania 4. ćw. XIX w. Miejsce powstania łyżka do nakładania ryżu: Rosja, Sachalin, placówka Minue; łyżka mała do płynnych potraw: Japonia, Hokkaido, Matsumae; łyżka do płynnych potraw: Rosja, Sachalin, wschodni brzeg Łyżka do nakładania ryżu i gęstych potraw dł. całkowita – 38 cm; dł. czarki –11 cm, szer. czarki – 6,4 cm; dł. trzonka – 27 cm Łyżka mała do płynnych potraw dł. całkowita – 18 cm; dł. czarki – 6,3 cm Łyżka do płynnych potraw dł. całkowita – 35,5 cm; dł. czarki - 5,5 cm; szer. czarki – 5,5; dł. trzonka – 30 cm Numer inwentarzowy 20885/mek (łyżka Sachalin), 20688/mek, 20718/mek Muzeum Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie Dostępność zbiory pozaeuropejskie Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie Tematy wielokulturowość, wokół stołu, napisane Technika rytowanie Materiał drewno Kolekcjoner obiekty z kolekcji generałowej Cecylii Chrzanowskiej Data pozyskania 1917, dar Prawa do obiektu Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi tradycja, 3D plus, domena publiczna Łyżka do nakładania ryżu i gęstych potraw Płaska łyżka wykonana z jednego kawałka drewna, o czarce przypominającej wiosło, zakończonej trójkątnie, i trzonku również zakończonym trójkątnie, zdobionym charakterystycznym rytym ornamentem geometrycznym w postaci jakby plecionego sznura i zawiasów oraz różnych nacięć. Łyżka posiada na czarce napis w języku rosyjskim, wykonany przez kolekcjonera: „po Ajnski sorompie, łożka dla nakidywania risa. Sachalin, wostocznyj bierieg, post Minue” (sorompie w języku Ajnów — łyżka do nakładania ryżu; wschodni brzeg Sachalinu, posterunek / placówka Minue). Łyżka mała do płynnych potraw Mała łyżka wystrugana z jednego kawałka drewna, o łódkowatej czarce i trzonku załamanym pod dużym kątem rozwartym, z zakończeniem przypominającym kształtem głowę węża i zdobieniem przypominającym skórę węża; ornament miał zapewne chronić przed ukąszeniem węża. Na trzonku napis wykonany przez kolekcjonera: „Japan. Mazoumay Aines”. Łyżka do płynnych potraw Wystrugana z jednego kawałka drewna, o małej głębokiej, prawie okrągłej czarce o grubych ściankach, zakończonej w niewielki szpic u nasady trzonka i na przeciwległej stronie. Trzonek równoległy do czarki, długi, półokrągły, przy końcu rozszerzony, płaski, w przekroju prostokątny, zakończony trójkątnym zębem z dziurką do przywieszenia. Zdobiona tylko rozszerzona końcówka trzonka w ornament geometryczny w formie zawijasów i nawiasów. Napis w języku rosyjskim na niezdobionej części trzonka, wykonany przez kolekcjonera: „Mimpiej (łożka dla żydkich bliud), Ajnskaja, post Minue” („Mimpiej, łyżka do potraw płynnych; Ajnuska, placówka Minue”). Ajnowie, zarówno ci mieszkający na Hokkaido, dawniej również w niektórych rejonach Honsiu, jak i ci z Kuryli i Sachalinu, używali łyżek własnej produkcji, zarówno o czarkach z naturalnych muszli, jak i drewnianych, wykonanych z jednego kawałka drewna, z ozdobnymi rytymi wzorami geometrycznymi. Charakterystyczne są łyżki drewniane używane do nakładania ryżu i gęstych potraw, zwane sorompie, oraz łyżki do różnego rodzaju zup i potraw płynnych, zwane mimpiej. Opracowanie: Eleonora Tenerowicz (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone Dowiedz się więcej o wyjątkowej kolekcji łyżek z całego świata, która znajduje się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Inwokacja do bogini Kamuj-Fuci — opiekunki ogniska domowego Inwokacja zapisana przez N.A. Newskiego „Twój oddech, ciepłem wiejąc, otuchy dodaje. W kotle nad tobą nasze pożywienie wisi; Jak na lekarstwie na nim wzrastamy. Od dzieciństwa Aż po starość Obyśmy żadnych W całej rodzinie Niepokojów Nie doświadczyli. Przecieżeś nam matką, opiekunką, gospodynią-boginią. Pomyślność do nas przywołaj, obdaruj nas nią.”[1] Opracowanie: Eleonora Tenerowicz (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone  Kim była bogini Kamuj-Fuci? Dowiedz się więcej o kulturze i wierzeniach Ajnów. Zobacz z bliska łyżki Ajnów z kolekcji WMM. Przeczytaj o tym, jak łyżki trafiły do Muzeum Etnograficznego w Krakowie. [1] A. F. Majewicz, Dzieje i legendy Ajnów, Poznań 1991. Tagi: religia, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, wierzenia, bogowie, jedzenie, rodzina, zastawa stołowa, © wszystkie prawa zastrzeżone Łyżki Cecylii Chrzanowskiej Przełom wieków XIX i XX to okres wzmożonego podróżowania po świecie w różnych celach, eksploracyjnych, badawczych, a także czysto turystycznych. Z podróży tych przywożono różne przedmioty, wśród których znajdowały się zarówno dzieła sztuki danej kultury, narodu czy grupy społecznej, jak i różne przedmioty użytkowe oraz pamiątki. Takim przedmiotem łatwym i niekłopotliwym w transporcie, a jednocześnie stanowiącym doskonałą pamiątkę z podróży, którą można było powiesić na ścianie jako swoiste memento, ale także komuś podarować, była ręcznie wykonana i zdobiona łyżka. W zbiorach krakowskiego Muzeum Etnograficznego znajduje się licząca ponad 900 sztuk kolekcja łyżek z całego świata zebrana pod koniec XIX wieku przez generałową Cecylię z Gilewiczów Chrzanowską, żonę generała-lejtnanta wojsk rosyjskich — Pawła Chrzanowskiego z Łaniowa. Generałowa była córką Polaka i Gruzinki, zapoznaną przez Pawła Chrzanowskiego podczas jego pobytu w Tyflisie na Kaukazie, gdzie pracował w sądownictwie wojskowym. Chrzanowski był nie tylko generałem, ale także podróżnikiem i kolekcjonerem, a żyłka kolekcjonowania udzieliła się również jego żonie. Praca zawodowa generała i związane z nią podróże w głąb Azji i na krańce imperium rosyjskiego na Dalekim Wschodzie, stworzyły możliwości kolekcjonowania; jednak nie byłoby to możliwe bez zamiłowania do sztuki i żyłki kolekcjonerskiej. Ciekawość innych kultur sprawiła, że po zakończeniu wojskowej kariery zawodowej, Paweł Chrzanowski wybrał się także w podróż dookoła świata, z której przywiózł liczne dzieła sztuki orientalnej. Owocem tych wszystkich podróży są m.in. gromadzone przez generałową łyżki z różnych stron świata. Ponad 600 łyżek z kolekcji generałowej Cecylii Chrzanowskiej, wykonanych z różnych materiałów (drewna, kości zwierzęcych, szylkretu, muszli, tykwy, bambusa, metalu i porcelany) i różnego przeznaczenia, jest wytworem kultur i narodów pozaeuropejskich. Do najbardziej cennych pod względem etnograficznym należą łyżki narodów syberyjskich, a także unikalny zbiór kilkunastu łyżek Ajnów — niewielkiej już dziś grupy autochtonicznych mieszkańców Hokkaido, dawniej zamieszkujących również niektóre rejony Honsiu, Kuryli i Sachalinu, różniących się znacząco zarówno wyglądem, jak i obyczajami od reszty mieszkańców Japonii. Ich rodowód nie jest do końca jasny. Samo słowo Ajnu w języku tego ludu oznacza po prostu „człowiek”, a sami Ajnowie wierzą, że przybyli z nieba. Podstawą ich systemu wierzeń są: kamuj — ramat — inau, gdzie kamuj to bogowie-duchy; ramat — dusza, a inau — specyficzni pośrednicy pomiędzy bogami a ludźmi, w postaci patyków przyozdobionych zwisającymi nastruganymi wiórami. Znajdujące się w Muzeum łyżki Ajnów z kolekcji generałowej Cecylii Chrzanowskiej są niewielkim, ale ważnym przyczynkiem do badań Polaków nad kulturą materialną tego ludu, badaniem którego wsławił się przede wszystkim Bronisław Piłsudski, ale także i inni Polacy, jak B. Dybowski, I. Kopernicki, I. Radliński, W. Sieroszewski. Opracowanie: Eleonora Tenerowicz (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone Zobacz także: Łyżki Ajnów Inwokację do Kamuj-Fuci — bogini ogniska domowego Dowiedz się więcej o wierzeniach Ajnów   Tagi: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, wierzenia, kult, jedzenie, wielokulturowość, orientalizm, © wszystkie prawa zastrzeżone Wierzenia Ajnów We wszystkim, co otaczało Ajna, we wszystkim, co żyje, a także wszystkich przedmiotach wykonanych przez nich, mieszkali bogowie-duchy, których Ajnowie nazywali kamuj. Duchy te odpowiedzialne były za każde zdarzenie i zjawisko, stąd też należało okazywać im cześć, a przystępując do jakiejkolwiek pracy, odprawić modły połączone ze składaniem im ofiar. Duchy dobre należało zapraszać na ceremonie lub do domu, a po oddaniu czci odesłać do ich siedzib. Każda rzecz według Ajnów jest nie tylko siedzibą duchów kamuj, ale także posiada duszę ramat, a kto lub co nie ma ramat — nie ma nic. Przedmiot mógł też stracić swoją duszę, np. przez celowe lub przypadkowe uszkodzenie go — złamanie, zbicie. Kamuj i ramat posiadają również przybory do jedzenia. Przy przygotowywaniu potraw i jedzeniu używano łyżek o czarkach z naturalnych muszli oraz łyżek drewnianych. Na uwagę zasługują te drewniane, wyrzeźbione w jednym kawałku drewna o bogato zdobionych ornamentem geometrycznym trzonkach. Trzonki tych łyżek przypominają modlitewne szpatułki ikupasuj — najważniejsze dla Ajnów rytualne przedmioty, używane przez mężczyzn podczas rytualnego posiłku, w czasie którego wysyłali modlitwy do bogów, zanurzając je w miseczce z sake. Każdy trzonek łyżki ma inne zdobienie, charakterystyczne dla obszaru, z którego pochodzi, jak i dla samego właściciela. Wzory w postaci różnych zawijasów, plecionych sznurów, nawiasów i nacięć spełniały nie tylko funkcje ozdobną, ale też ochronną przed złymi kamuj. Rzeźbą i wyrobem przedmiotów rytualnych, w tym także wyrobem łyżek, podobnie jak i polowaniem oraz łowiectwem, zajmowali się mężczyźni. Zdobienie tych przedmiotów zajmowało im dużo czasu i myśli, by mogły należycie spełniać swoje funkcje. Opracowanie: Eleonora Tenerowicz (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone Zobacz także inwokację do Kamuj-Fuci – bogini ogniska domowego. Zobacz Łyżki Ajnów. Dowiedz się więcej o tym, jak łyżki Ajnów trafiły do Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Tagi: religia, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, wierzenia, jedzenie, ceremonia, © wszystkie prawa zastrzeżone