Lista wszystkich obiektów. Kliknij na jeden z nich, aby przejść do karty obiektu. Tematy umożliwiają selekcję eksponatów według kategorii pojęciowych. Po prawej stronie możesz zmienić ustawienie widoku listy.

Poniższe zestawienie ukazuje powiązanie między eksponatami w sposób niestandardowy. Punkty oznaczają eksponaty, a łączące je linie to powiązania między nimi według wybranych kategorii.

Wpisz daty krańcowe do okienek, aby wybrać interesujący Cię okres na osi czasu.

Wyświetlenia: 3195

(Głosy: 2)

Do:
Temat:
URL:

Szerokość		Wysokość
Zdjęcia		3D HD
3D		Krótki opis
Opis		Informacje
Audio		Video

Wydruk metryczki

Czas powstania XVIII w.
Miejsce powstania Bochnia
Wymiary długość: 1640 mm, średnica: 600 mm
Numer inwentarzowy MŻKW II/517
Muzeum Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce
Tematy wokół stołu, natura, wydobyte z ziemi
Materiał sól
Prawa do obiektu Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce
Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna
Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski
Tagi kopalnia , Wieliczka , sól , górnictwo , 3D , audiodeskrypcja , 3D plus , domena publiczna

Wydruk opisu

Bryła soli stanowiąca główny produkt żup krakowskich i jednocześnie miarę handlową soli od początku jej wydobycia aż do 1876 roku. Walcowaty kształt bryły umożliwiał jej przetoczenie do szybu. Ciężar bałwanów wahał się od 1100 do ponad 2000 kg. Podstawowa metoda urabiania złoża solnego w...

Więcej

Podstawowa metoda urabiania złoża solnego w wielickiej kopalni polegała na odrywaniu (odspajaniu) — za pomocą żelaznych klinów — prostopadłościennych bloków, z których po obróbce formowano zróżnicowane wagowo i rozmiarowo bryły handlowe o kształcie beczkowatym lub walcowatym. Bryły te nosiły nazwę bałwanów, były głównym produktem żup krakowskich na przestrzeni sześciu stuleci: od 2. poł. XIII wieku do 1876 roku. Podłużny, obły kształt ułatwiał transport — niejednokrotnie bardzo ciężkich — solnych walców labiryntem podziemnych wyrobisk. Przetaczaniem bałwanów trudniły się zespoły górników zwanych walaczami, pomagających sobie przy tym mocnymi drągami.

Pierwsza wzmianka o produkcji bałwanów solnych, zawarta w Kodeksie Dyplomatycznym Katedry Krakowskiej, pochodzi z roku 1278 i dotyczy Bochni, natomiast o bałwanach w kopalni wielickiej dowiadujemy się po raz pierwszy z aktu lokacji miasta Wieliczki, nadanego w 1290 roku.
Według Ordynacji Kazimierza Wielkiego z 1368 roku ówczesne bałwany ważyły 6 i 8 cetnarów, czyli ok. 300−400 kg. W XIV wieku żupa wielicka produkowała na sprzedaż trzy rodzaje bałwanów: krakowskie, oświęcimskie i słowackie, w wieku XVII zaś już 9 rodzajów, charakteryzujących się znaczną wagą, od ok. 1000 do 2000 kg.
Oto krótkie opisy niektórych z nich:

bałwan krakowski — podstawowy produkt, nabywany przez kupców krajowych po niższej cenie, przeznaczony na rynek polski;
bałwan oświęcimski — o większej wartości, przeznaczony na skład solny w Oświęcimiu (na granicy Śląska i Małopolski), skąd dostarczany był na Śląsk i Morawy, będące głównym kierunkiem eksportu;
bałwan słowacki — niewielki, ważący 12 cetnarów (ok. 600 kg); wielkość dostosowana była do długotrwałego transportu w tereny górskie, z częstymi zmianami środków transportu;
bałwan szlachecki — ważący 25 cetnarów (ok. 1250 kg) bałwan przeznaczony był dla szlachty, wiązało się z przywilejem stanowym dla tej warstwy społecznej na tzw. sól suchedniową, wydanym przez króla Kazimierza Jagiellończyka w Nieszawie w 1454 roku. W „suche dni” (czyli dni postu), trzy razy do roku szlachta mogła zaopatrywać się w sól bezpośrednio w żupach;
bałwan donacyjny — wydawany nieodpłatnie dla posiadaczy odpowiednich przywilejów (np. kościoły, klasztory).

Prezentowany przykład bałwana solnego zalicza się do wspomnianego wcześniej typu „krakowskiego”. Jest to bryła soli w kształcie walca, długości 1640 mm i średnicy 600 mm, ociosana kilofkiem (ze śladami obróbki na powierzchni). Zakończenia bryły obrobiono lekko ukośnie. Ścianki boczne zostały lekko spłaszczone.
Ciekawostką jest, iż na początku XVI wieku przeciętna wartość małego solnego bałwana była porównywalna z kosztem zakupu osiodłanego konia.

Opracowanie: Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, © wszystkie prawa zastrzeżone

Mniej

Złoża żup krakowskich

W Polsce historia eksploatacji soli związana jest z morskimi utworami miocenu wypełniającymi zapadlisko przedkarpackie. Seria solna, o miąższości od 250 m w okolicy Wieliczki do 1500 m koło Wojnicza, zbudowana jest z osadów pięciu cyklotemów, tzn. pięciu cykli sedymentacji rozpoczynających się zwykle od skał okruchowych i ilastych (piaskowce, mułowce, iłowce), następnie osadzających się skał ilasto-wapnistych i iłowców anhydrytowych, a na koniec anhydrytów i soli kamiennych.

Więcej

W Polsce historia eksploatacji soli związana jest z morskimi utworami miocenu wypełniającymi zapadlisko przedkarpackie. Seria solna, o miąższości od 250 m w okolicy Wieliczki do 1500 m koło Wojnicza, zbudowana jest z osadów pięciu cyklotemów, tzn. pięciu cykli sedymentacji rozpoczynających się zwykle od skał okruchowych i ilastych (piaskowce, mułowce, iłowce), następnie osadzających się skał ilasto-wapnistych i iłowców anhydrytowych, a na koniec anhydrytów i soli kamiennych. Nasunięcie karpackie spowodowało silne sfałdowanie serii solnej i lokalnie utworzyło skupienia soli o znaczeniu przemysłowym.
Mioceńskie złoża soli kamiennej położone są u podnóża Karpat pomiędzy Wieliczką na zachodzie a Tarnowem na wschodzie. Źródła historyczne z XI i XIII wieku wzmiankują o nadaniach górniczych i przywilejach wydobywania soli. Dzięki nim stwierdzono, że działalność górnicza w Kopalniach Soli „Wieliczka” i „Bochnia” trwa nieprzerwanie od ponad 700 lat. Wchodziły one w skład żup krakowskich, które wraz z żupami ruskimi (Kałusz, Tyrawa Solna, Jasienica, Starasól, Stebnik, Modrycz, Solec, Sołotwina i Truskawiec) tworzyły dobra zwane żupami królewskimi. Stanowiły one bogactwo miejscowej ludności, dzierżawców i skarbu królewskiego. Badania archeologiczne dostarczają coraz to liczniejszych danych o pozyskiwaniu soli na tych terenach. Okolice Bochni już około 3500 lat p.n.e. znane były z uzyskiwania soli przez odparowanie wody z solanek, a na hałdach żup ruskich znajdowano monety z czasów cesarza Hadriana oraz narzędzia z rogowca i krzemienia. W związku z rozwojem otworowego wydobycia soli i coraz szerszym wykorzystywaniem złóż cechsztyńskich spadło znaczenie dawnych kopalń soli. Obecnie pełnią one funkcje obiektów turystycznych i sanatoryjnych. W Kopalni Soli „Bochnia” podsadzono najniższe poziomy (od XVI do X), a zabytkową część (poz. I do IX) przystosowuje się do prowadzenia działalności turystycznej. Kopalnia Soli „Wieliczka” sięgająca do głębokości 327 metrów ma 9 poziomów i około 300 km wyrobisk (chodników, pochylni, komór eksploatacyjnych, jezior solnych, szybów i szybików). Znaczna część z nich jest udostępniona do zwiedzania w ramach współpracujących z kopalnią firm i instytucji: Kopalnia Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna sp. z o. o. i Muzeum Żup Krakowskich.

Opracowanie: Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH, © wszystkie prawa zastrzeżone

Zobacz w zbiorach Wirtualnych Muzeów Małopolski:
Halit z wrostkami organicznymi (trawa)
Kryształy halitu
Kryształy halitu z Grot Kryształowych
Kryształy halitu na konewce

Mniej

Bałwan solny „krakowski”

Zdjęcia

Audio

Bałwan solny „krakowski” odc. B Opowiada: Wojciech Nowicki

posłuchaj

Bałwan solny „krakowski” odc. A Opowiada: Zdzisław Mach

posłuchaj

Bałwan solny „krakowski” [audiodeskrypcja] Opowiada: Fundacja na Rzecz Rozwoju Audiodeskrypcji KATARYNKA

posłuchaj

Powiązania

Interpretacje

Duch stołu

Zobacz też

Ostatnie komentarze:

Dodaj komentarz:

Dodaj plik

[{"id":16205991,"name":"Fundacja Zbiorów Rodziny Sosenków","count":113},{"id":14653590,"name":"Galeria Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki","count":52},{"id":11437349,"name":"Królewska Katedra na Wawelu","count":13},{"id":18593031,"name":"Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie","count":46},{"id":26804,"name":"Muzeum Archeologiczne w Krakowie","count":76},{"id":54355,"name":"Muzeum Archidiecezjalne im. Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie","count":20},{"id":26810,"name":"Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa „Nila” w Krakowie","count":16},{"id":26816,"name":"Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II","count":20},{"id":26822,"name":"Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie","count":55},{"id":26828,"name":"Muzeum Farmacji Collegium Medicum UJ w Krakowie","count":24},{"id":26837,"name":"Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN","count":28},{"id":1875581,"name":"Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH","count":10},{"id":26849,"name":"Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego w Krakowie","count":33},{"id":26855,"name":"Muzeum Historyczne Miasta Krakowa","count":64},{"id":26861,"name":"Muzeum im. Aleksandra Kłosińskiego w Kętach","count":21},{"id":26867,"name":"Muzeum Inżynierii Miejskiej","count":12},{"id":26873,"name":"Muzeum Lotnictwa Polskiego","count":20},{"id":26879,"name":"Muzeum Miejskie w Wadowicach","count":5},{"id":26885,"name":"Muzeum Narodowe w Krakowie","count":78},{"id":26945,"name":"Muzeum Niepodległości w Myślenicach","count":6},{"id":26891,"name":"Muzeum Niepołomickie — Zamek Królewski w Niepołomicach","count":16},{"id":26897,"name":"Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu","count":37},{"id":26903,"name":"Muzeum Okręgowe w Tarnowie","count":38},{"id":16523376,"name":"Muzeum Opactwa Benedyktynów w Tyńcu","count":0},{"id":27005,"name":"Muzeum Przyrodnicze im. Krystyny i Włodzimierza Tomków w Ciężkowicach","count":4},{"id":26921,"name":"Muzeum Regionalne PTTK im. Antoniego Minkiewicza w Olkuszu","count":6},{"id":26927,"name":"Muzeum Regionalne PTTK im. Ignacego Łukasiewicza w Gorlicach","count":16},{"id":26933,"name":"Muzeum Regionalne PTTK im. Władysława Kowalskiego w Dobczycach","count":5},{"id":26939,"name":"Muzeum Regionalne TMP w Piwnicznej Zdroju","count":8},{"id":26951,"name":"Muzeum Ślusarstwa im. Marcina Mikuły w Świątnikach Górnych","count":10},{"id":4890297,"name":"Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha","count":30},{"id":11933697,"name":"Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK","count":43},{"id":26957,"name":"Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem","count":35},{"id":26963,"name":"Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich","count":22},{"id":26969,"name":"Muzeum Ziemi Bieckiej","count":33},{"id":26975,"name":"Muzeum Ziemi Koszyckiej im. Stanisława Boducha","count":12},{"id":26981,"name":"Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce","count":32},{"id":26987,"name":"Muzeum — Dwory Karwacjanów i Gładyszów","count":6},{"id":26993,"name":"Muzeum — Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec","count":17},{"id":26909,"name":"Muzeum — Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej","count":9},{"id":26999,"name":"Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka","count":22},{"id":26915,"name":"Ośrodek Spotkania Kultur w Dąbrowie Tarnowskiej","count":10},{"id":4869610,"name":"Zamek Królewski na Wawelu Państwowe Zbiory Sztuki","count":85}]

Złoża żup krakowskich

Bałwan solny „krakowski”

Zdjęcia

Audio

Powiązania

Interpretacje

Gra

Zobacz też

Ostatnie komentarze:

Dodaj komentarz: