Dudy podhalańskie — gw. koza,  dudy, dudzicki,  gajdy — czterogłosowy instrument z grupy aerofonów stroikowych. Składa się ze skórzanego worka stanowiącego rezerwuar powietrza  potrzebnego do dęcia w piszczałki — miecha, ustnika, przez który dudziarz nadyma instrument — duhaca, piszczałki burdonowej — bąka, oraz krótkiej, potrójnej piszczałki melodyczno-burdonowej, na której dudziarz gra — gajdzicy — osadzonej w drewnianej oprawie imitującej głowę kozy.
Opisywany instrument pochodzi z Zakopanego i należał do Stanisława Gąsienicy-Janków „Gładczana”. Wykonawca i czas wykonania przedmiotu nie są znane. Dudy kupił od Gładczana w 1912 roku Janusz Kotarbiński, a od niego w 1924 roku zakupiło je Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem.
Zasiliły one kolekcję instrumentów muzycznych, głównie ludowych, która obecnie liczy 217 egzemplarzy. Znajdują się w niej złóbcoki, skrzypce, basy, piszczałki pojedyncze i podwójne, rogi, trombity, a także  podhalańskie dudy (12 kompletnych egzemplarzy). Zbiór uzupełniają narzędzia dźwiękowe pełniące funkcje pozamuzyczne (dzwonki, kołatki obrzędowe, bęben sygnałowy).
Najstarsza część tej kolekcji, w tym opisywany egzemplarz dud, posłużyła Adolfowi Chybińskiemu do opracowania pierwszej naukowej publikacji poświęconej podhalańskim instrumentom muzycznym (Adolf Chybiński, Instrumenty muzyczne ludu polskiego na Podhalu, Kraków 1924). Zbiór ten miał również swój udział we wznowieniu, po II wojnie światowej, praktyki wykonywania tradycyjnych instrumentów muzycznych, służąc jako skarbnica dawnych wzorów.
Niektóre z elementów tej kolekcji mają walor szczególny, stanowią pamiątkę po znanych podhalańskich muzykantach. Do takich eksponatów należą prezentowane dudy, które w przeszłości były własnością  dudziarza Stanisława Gąsienicy-Janków „Gładczana”.
Stanisław Gładczan pochodził z Gładkiej Polany w Zakopanem. Gry na dudach uczył się od Wojciecha Żeglenia z Chycówki, a następnie Pawła Chyca ze Spyrkówki (oba miejsca to osiedla położone na terenie Zakopanego). Sam też uczył innych, między innymi Stefana Szymańskiego, warszawskiego lekarza, twórcę jednej z ciekawszych kolekcji etnograficznych z Podhala. Z melodiami granymi na dudach przez Gładczana i Stanisława Budza Mroza zaznajamiał się Adolf Chybiński, który w latach dwudziestych XX w. badał muzykę ludową Podhala.

W 1912 roku prezentowane dudy kupił od Stanisława Gładczana Janusz Kotarbiński (1890–1940), malarz i literat osiadły w Zakopanem w 1919 roku. W latach 1912–1925 zebrał on na Podhalu kolekcję przedmiotów z zakresu kultury ludowej, która w latach 1924–1939, drogą darów i zakupów, trafiła do Muzeum Tatrzańskiego. W zbiorze tym, liczącym 61 przedmiotów, znajdują się ceramiczne dzbanki, metalowe dodatki do stroju męskiego w postaci spinek i klamer od pasów, łyżniki, drewniane naczynia, a także  instrumenty muzyczne — czworo złóbcoków, dwie głowy od basów oraz opisywany egzemplarz dud podhalańskich.
Prezentowany obiekt jest jednym z dwóch egzemplarzy dud podhalańskich będących w przeszłości własnością znanego zakopiańskiego dudziarza Stanisława Gąsienicy-Janków „Gładczana” zachowanych w Muzeum Tatrzańskim. Instrument ten nie różni się w konstrukcji od innych dud z Podhala zgromadzonych w zakopiańskiej placówce.
Zbiornik powietrza — miech — jest wykonany z niekrojonej skóry baraniej. Rurka z drewna cisowego służąca do nadymania instrumentu — duhac — wpuszczona jest w miech i obwiedziona fragmentem skóry oraz sznurkiem. Długa piszczałka burdonowa — bąk — złożona z czterech części, ozdobiona jest pierścieniami z blachy mosiężnej. W miejscu lewej nogi zwierzęcia wpuszczona jest w skórę miecha i zabezpieczona sznurkiem. W dolnej części bąka znajduje się wypukłość w postaci małej bańki, wzmacniająca dźwięk wydobywający się z piszczałki. Wprawiona w głowę instrumentu jaworowa gajdzica okuta jest pięcioma wąskimi i dwoma szerokimi, ozdobionymi rytem, mosiężnymi pierścieniami. Piszczałka melodyczna posiada jeden otwór u wylotu, jeden po  prawej, a pięć po lewej stronie. Łącznikiem pomiędzy miechem a gajdzicą jest głowa kozia wyrzeźbiona z drewna cisowego. Głowa ta zaopatrzona jest w odgięte do tyłu różki okute blachą mosiężną, kościane oczy kształtu łezkowatego oraz misterną, cynową inkrustację. Jest ona identyczna z głową innego egzemplarza dud podhalańskich z Muzeum Tatrzańskiego, na których również w przeszłości „dudał” Stanisław Gąsienica–Janków zwany Gładczanem.

Opracowanie: Anna Kozak (Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem), © wszystkie prawa zastrzeżone