Kapliczka typu szafkowego przeznaczona do zawieszania, z trzema figurami przedstawionymi w scenie Naigrywania z Chrystusa.
Kapliczka pochodzi z Podhala. Brak informacji na temat jej wykonawcy, czasu jej wytworzenia i dokładnego miejsca pochodzenia. W latach 1887–1893 zakupili ją do swej kolekcji Maria i Bronisław Dembowscy. W 1922 roku drogą zapisu testamentowego Marii Dembowskiej, wśród blisko czterystu innych przedmiotów, została przekazana do Muzeum Tatrzańskiego. W tym jednym z największych i najciekawszych zbiorów etnograficznych z Podhala jest jedną z 14 rzeźb. Obok niej znajdują się tam również płaskorzeźbione, a także pełne figury Marii, Jezusa, świętych i aniołów. Większość z nich nawiązuje do popularnych schematów ikonograficznych. Na tym tle kapliczka jest wyjątkiem. Przedstawiona w jej wnętrzu scena wyszydzenia Chrystusa należy do mało znanych tematów w tradycyjnej rzeźbie ludowej.
Być może właśnie w tym wypadku impulsem do jej wykonania były misteria kalwaryjskie, w których autor rzeźb mógł brać udział, lub też bezpośrednio opis ewangeliczny, choćby św. Jana:
„Wówczas Piłat wziął Jezusa i kazał Go ubiczować. A żołnierze uplótłszy koronę z cierni, włożyli Mu ją na głowę i okryli Go płaszczem purpurowym. Potem podchodzili do Niego i mówili: «Witaj królu Żydowski» i policzkowali Go” (Jan 19,1-3).
Figury Chrystusa i stojących po jego prawej i lewej stronie dwóch żołnierzy (?) przytwierdzone są do tylnej ściany w niszy kapliczki, ponad drewnianym podestem. Rzeźby te wykonane są w sposób bardzo prymitywny. Cechuje je schematyzm, brak proporcji ciała i statyka.
Pierwszoplanowa postać Chrystusa, ukazana centralnie, en face, ze związanymi z przodu rękoma, dominuje rozmiarem nad sylwetkami towarzyszących mu osób. Chrystus ma na sobie ciemnoniebieskie perizonium i krótki czerwony płaszcz, a na głowie koronę uplecioną z kory lub łyka z wprawionymi drewnianymi cierniami. Bladoróżowa karnacja ciała znaczona jest czerwonymi cętkami imitującymi ściekającą krew.
Towarzyszące mu dwie postaci to zapewne żołnierze. Ich ubiór stanowią krótkie, przewiązane w pasie tuniki, spodnie, buty ponad kostkę i czapki. Figury te nie posiadają wyraźnych atrybutów, ale bliższe oględziny pozwalają dostrzec miejsca po rekwizytach, w które były kiedyś wyposażone.
Można przypuszczać, że postać stojąca na prawo od Chrystusa posiadała element uzbrojenia (miecz, nóż) bądź tortur (bicz), umieszczony w otworze tuniki. Postać z lewej strony w lekko uniesionej lewej dłoni trzymała prawdopodobnie włócznię.
Z prymitywizmem rzeźb kontrastuje staranna architektura kapliczki, która ma formę skrzynki kształtem przypominającej retabulum. Otwartą fasadę wieńczą trzy warstwy łuków nakładających się na siebie schodkowo. Łuk zewnętrzny, podwójny o ściętym grzbiecie wspiera się na dwóch półkolumnach usytuowanych na cokole, na nim nasadzona jest luźno wieżyczka z kopułą, ażurową latarnią i baniastym hełmem, który niegdyś wieńczył krzyż.
Mimo stosunkowo dobrego stanu zachowania kapliczka ma wyraźne braki wielu elementów, które współtworzyły jej pierwotny wygląd. Pozostałe po nich ślady jedynie sugerują, jak mogła wyglądać w pełnej krasie.
Można przypuszczać, że była oszklona. Pomiędzy zewnętrznym a środkowym łukiem fasady znajduje się szczelina, w którą można wstawić szybkę. Obecność takiej osłony tłumaczyłaby stosunkowo dobry stan figurek.
Prawdopodobnie podest znajdujący się w niszy kapliczki, nad którym umocowane są trzy postaci, był odgrodzony rodzajem balasek z poręczą. Świadczy o tym sześć otworów wyciętych w listewce cokoliku. Miejsca po brakujących elementach widnieją również na łukach fasady kapliczki, sugerując istnienie np. dekoracji, może o charakterze roślinnym.

Opracowanie: Anna Kozak (Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem), © wszystkie prawa zastrzeżone