Lista wszystkich obiektów. Kliknij na jeden z nich, aby przejść do karty obiektu. Tematy umożliwiają selekcję eksponatów według kategorii pojęciowych. Po prawej stronie możesz zmienić ustawienie widoku listy.
Poniższe zestawienie ukazuje powiązanie między eksponatami w sposób niestandardowy. Punkty oznaczają eksponaty, a łączące je linie to powiązania między nimi według wybranych kategorii.
Wpisz daty krańcowe do okienek, aby wybrać interesujący Cię okres na osi czasu.
- Autor Wit Stwosz
- Czas powstania 1493-1495
- Miejsce powstania Kraków
- Wymiary wysokość: 114 cm, długość: 100,5 cm, szerokość: 11 cm
- Oznaczenie autorskie Kryptosygnatura: STVOS, ukryta w układzie fałdów szat św. Jana
- Muzeum Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu
- Numer wpisu do rejestru zabytków ruchomych Województwo małopolskie: B-89
- Tematy religijność, wyrzeźbione, znane postaci, zaskakujące
- Technika rzeźbienie, polichromowanie
- Materiał drewno lipowe, farba, zaprawa
- Prawa do obiektu Parafia pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej
- Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna
- Digitalizacja RPD MIK, 2015
- Tagi gotyk , Chrystus , święci , płaskorzeźba , rzeźba , sztuka sakralna , ikonografia , średniowiecze , Biblia , katolicyzm , 3D plus , domena publiczna
Płaskorzeźba ze sceną Modlitwy Chrystusa w Ogrojcu datowana jest na lata 1493–1495. Trafiła do kościoła w Ptaszkowej (wzniesionego w 1555 roku) przypuszczalnie w pierwszej połowie XIX wieku, gdzie też została odkryta. Jest uznawana za własnoręczne dzieło Wita Stwosza.
Niestety, brak źródeł pozwala rozpatrywać pierwotną funkcję, pochodzenie i lokalizację ptaszkowskiej płaskorzeźby jedynie hipotetycznie. W XIX wieku w Ptaszkowej dzieło to stanowiło część Ogrojca usytuowanego w zewnętrznej ścianie prezbiterium. Jednak wcześniej płaskorzeźba tworzyła prawdopodobnie kwaterę niezachowanego dziś retabulum, być może z fary Mariackiej w Krakowie.
Płaskorzeźba ze sceną Modlitwy Chrystusa w Ogrojcu datowana jest na lata 1493–1495. Trafiła do kościoła w Ptaszkowej (wzniesionego w 1555 roku) przypuszczalnie w pierwszej połowie XIX wieku, gdzie też została odkryta. Jest uznawana za własnoręczne dzieło Wita Stwosza.
Rzeźbiarz ten jest dziś uważany za najsłynniejszego artystę norymbersko-krakowskiego. Pochodził z Horb nad Neckarem położonego w ówczesnej tzw. Austrii Przedniej. Urodzony być może w 1438 roku, zmarł w roku 1533. Tworzył dzieła w duchu późnogotyckim, głównie o tematyce religijnej. W 1477 roku zrezygnował z obywatelstwa Norymbergi i przeniósł się do ówczesnej stolicy Rzeczypospolitej ‒ Krakowa. Pierwszym notowanym dziełem Stwosza było największe retabulum tamtych czasów w najważniejszym kościele parafialnym miasta Krakowa ‒ ołtarz mariacki. Rzeźbiarz stworzył również monumentalny kamienny krucyfiks w południowej nawie tego kościoła. W Polsce Stwosz pozostawił po sobie także płytę nagrobną z czerwonego marmuru Kazimierza Jagiellończyka w katedrze wawelskiej (kaplica Św. Krzyża); nagrobki biskupów: Zbigniewa Oleśnickiego w Gnieźnie i Piotra z Bnina we Włocławku oraz inne niezachowane do dziś retabula. W 1498 roku wrócił do Norymbergi, gdzie tworzył dalsze swoje dzieła.
Ptaszkowska płaskorzeźba przedstawia trójpostaciową scenę Modlitwy Chrystusa w Ogrojcu. Kompozycja jest zamknięta w formie trójkąta. Na pierwszym planie, u dołu wkomponowane są postacie dwóch śpiących apostołów ‒ św. Jana i św. Piotra, natomiast w jej centralnej części, na wzniesieniu drugiego planu ‒ Chrystus. Jezus ukazany jest z prawego profilu, gdy klęczy na skale z wyciągniętymi dłońmi, złożonymi w geście modlitwy. Odziany jest w długą, obfitą szatę. Tkanina u dołu jest silnie drapowana, o łamanych fałdach, u spodu układa się półkoliście, z wywiniętym łukowato fragmentem. W dolnej partii, po lewej stronie znajduje się postać św. Jana, który zwrócony jest en trois quarts, ukazany w pozycji siedzącej. Święty łokcie wspiera na udach, jego splecione dłonie zaś swobodnie opadają. Ubrany jest w długą, luźną szatę oraz płaszcz o mocno udrapowanym fragmencie zawiniętym na wysokości piersi, wokół jego lewej ręki. Po prawej stronie kompozycji znajduje się św. Piotr, który jest ukazany en face, w pozycji półleżącej. Na lewym przedramieniu, wspartym o skałę, opiera głowę, natomiast w prawej, swobodnie opuszczonej ręce ‒ trzyma tasak. Głowę unosi ku górze. Święty Piotr odziany jest w długą sukmanę zapinaną z przodu rzędem guzików, spodnie oraz zapięty u szyi, narzucony na ramiona długi płaszcz o silnie łamanych i drapowanych brzegach.
Ubytki drewna pomiędzy postacią Chrystusa i św. Piotra świadczą o niekompletności płaskorzeźby. Zza prawego ramienia św. Piotra wyłaniał się niegdyś św. Jakub, o czym informuje nas widoczny na odwrocie dzieła niewielki fragment z drążenia głowy apostoła, umieszczonej na tej samej wysokości, co głowa św. Piotra, w jej bezpośredniej bliskości. Brakuje również tła z wizerunkiem anioła, który zazwyczaj występuje w scenie.
Płaskorzeźba została wykonana z dwóch kawałków drewna lipowego o podobnej szerokości, sklejonych na styk. Połączenie tych elementów przebiega pionowo wzdłuż łokcia Chrystusa. Odwrocie reliefu żłobione było dłutem o półokrągłym ostrzu o szerokości 5,5 cm i głębokości od 3 do 7 cm. Jednak drążenie reliefu przy postaci św. Jana dochodzi nawet do 10 cm i przechodzi miejscami w rzeźbę pełną (np. w partii głów i dłoni). Gradacja ta buduje wrażenie przestrzenności, które rzeźbiarz wprowadza intuicyjnie również dzięki świętym przedstawionym w skrótach perspektywicznych. Płaskorzeźbione postacie zostały oddane bardzo realistycznie, ze szczegółowo opracowanymi partiami anatomicznymi. Twarze o zróżnicowanym typie fizjonomicznym oddają ich wiek i charakter. Jednak ten realizm idzie w parze ze stylizacją form odzwierciedloną w traktowaniu szat. Układ ciała figur nie jest czytelny pod osłaniającymi je obfitymi i niezwykle drobiazgowo opracowanymi tkaninami. Natomiast ich mocne drapowanie i głęboko rzeźbione fałdy dodają całości kompozycji ekspresji.
Nad dłońmi św. Jana układ fałd płaszcza tworzy światłocieniowy napis: STVOS. Trzy pierwsze litery STV wyłaniają się na górnym poziomie, poniżej kolejne dwie: O – stanowiące rąbek rękawa i S po jego prawej stronie. Podpis ten jest kryptosygnaturą rzeźbiarza, która jest potwierdzeniem atrybucji płaskorzeźby Stwoszowi.
Niestety, brak źródeł pozwala rozpatrywać pierwotną funkcję, pochodzenie i lokalizację ptaszkowskiej płaskorzeźby jedynie hipotetycznie. W XIX wieku w Ptaszkowej dzieło to stanowiło część Ogrojca usytuowanego w zewnętrznej ścianie prezbiterium. Jednak wcześniej płaskorzeźba tworzyła prawdopodobnie kwaterę niezachowanego dziś retabulum, być może z fary Mariackiej w Krakowie.
Ptaszkowską Modlitwę w Ogrojcu w 2002 roku poddano konserwacji, której wykonawcą był Stanisław Stawowiak. Od 2003 roku dzieło Wita Stwosza znajdowało się jako depozyt w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu, gdzie wzbogacało stałą ekspozycję sztuki cechowej. W 2005 roku płaskorzeźba ta była prezentowana na wystawie pt. Wokół Wita Stwosza w Muzeum Narodowym w Krakowie zorganizowanej we współpracy z Domem Norymberskim w Krakowie oraz Germanisches National Museum w Norymberdze. We wrześniu 2011 roku dzieło Wita Stwosza zostało wypożyczone do Berlina na wystawę pt. Polska – Niemcy. 1000 lat historii w sztuce. Ekspozycję przygotował Zamek Królewski w Warszawie i Muzeum Martin-Gropius-Bau w Berlinie z okazji pierwszej polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.
Opracowanie: Józef Walczyk (Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu), Redakcja WMM, © wszystkie prawa zastrzeżone
Bibliografia:
Obok. Polska – Niemcy. 1000 lat historii w sztuce, red. Małgorzata Omilanowska, Kraków 2011.
Magdalena Stawowiak, Modlitwa Chrystusa w Ogrojcu, [w:] Wokół Wita Stwosza, katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, red. nauk. Dobrosława Horzela, Adam Organisty, red. prowadzący Krystyna Stefaniak, Kraków 2005, s. 70-75.
Magdalena Stawowiak, Późnogotycki drewniany Ogrojec w kościele Wszystkich Świętych w Ptaszkowej – Domniemane Dzieło Wita Stwosza, „Folia Historiae Artium”, 10 (2006), s. 89–114.
Stanisław Stawowiak, Dokumentacja konserwatorska Modlitwy w Ogrojcu, Nowy Sącz 2003.
Ostatnie komentarze: