Lista wszystkich obiektów. Kliknij na jeden z nich, aby przejść do karty obiektu. Tematy umożliwiają selekcję eksponatów według kategorii pojęciowych. Po prawej stronie możesz zmienić ustawienie widoku listy.
Poniższe zestawienie ukazuje powiązanie między eksponatami w sposób niestandardowy. Punkty oznaczają eksponaty, a łączące je linie to powiązania między nimi według wybranych kategorii.
Wpisz daty krańcowe do okienek, aby wybrać interesujący Cię okres na osi czasu.
- Czas powstania początek XX wieku
- Miejsce powstania Huculszczyzna, dzisiejsza Ukraina
- Wymiary długość: laski: 88 cm, toporka: 9,5 cm, szerokość: toporzyska: 3 x 1,5 cm
- Numer inwentarzowy 1213/mek
- Muzeum Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
- Tematy wielokulturowość, życie codzienne, góry
- Technika odlewanie, malowanie, cięcie, kucie, inkrustacja, rytowanie
- Materiał mosiądz, drut mosiężny, drewno bukowe
- Data pozyskania 1911, dar dr. Ludwika Dąbrowskiego ze Skawiny
- Prawa do obiektu Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
- Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna
- Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski
- Tagi strój , narzędzia , Huculszczyzna , 2D , domena publiczna
Topór, toporek, siekiera to – zarówno na całej karpackiej góralszczyźnie, jak i wśród chłopów na nizinach – poręczne, o wielorakim zastosowaniu uniwersalne narzędzie, służące również jako broń bojowa i łowiecka, a także część odświętnego stroju męskiego, atrybut mężczyzny. Topir’ci, bartki towarzyszyły Hucułom w niemal każdej sytuacji, nigdy się z nimi nie rozstawali, wyjątkowo zostawiając je przy wejściu do cerkwi. Były one wyrobami miejscowych, wyspecjalizowanych rzemieślników — mosiężników oraz zajmujących wyrobem przedmiotów codziennego użytku z drewna. Większość z nich była anonimowa, ale wytworzyli jednolity, charakterystyczny dla Huculszczyzny styl zdobnictwa. Styl ten zmieniał się nieco z biegiem czasu, w związku ze stopniową zmianą odbiorcy, a co za tym idzie funkcji wyrobów — od przedmiotów przeznaczonych dla lokalnej ludności do wyrobów pamiątkarskich dla turystów i letników.
Więcej Laska z drewna bukowego, o przekroju sześciobocznym, lekko spłaszczona, równa na całej długości. Zaopatrzona jest w rączkę odlaną z mosiądzu, w kształcie toporka z lekko zaokrąglonym ostrzem. Na wierzchu toporka znajduje się tak zwana
Górna część toporzyska, pod toporkiem-rączką laski, na długości 28,5 cm pokryta jest plecionką z mosiężnych pasków blachy i drucików tworzących szachownicę. Poniżej tego obicia są dodatkowe zdobienia w postaci inkrustacji z mosiężnych pasków wpuszczonych w drewno, ułożonych w motywy podkówek, po 9 z każdej szerszej strony i po jednej w węższych. Dolna część toporzyska jest okuta blachą i zaopatrzona w tępy gwóźdź, wbijający się w podłoże podczas podpierania się laską.
Topór, toporek, siekiera to – zarówno na całej karpackiej góralszczyźnie, jak i wśród chłopów na nizinach – poręczne, o wielorakim zastosowaniu uniwersalne narzędzie, służące również jako broń bojowa i łowiecka, a także część odświętnego stroju męskiego, atrybut mężczyzny. Topir’ci, bartki towarzyszyły Hucułom w niemal każdej sytuacji, nigdy się z nimi nie rozstawali, wyjątkowo zostawiając je przy wejściu do cerkwi. Były one wyrobami miejscowych, wyspecjalizowanych rzemieślników — mosiężników oraz zajmujących wyrobem przedmiotów codziennego użytku z drewna. Większość z nich była anonimowa, ale wytworzyli jednolity, charakterystyczny dla Huculszczyzny styl zdobnictwa. Styl ten zmieniał się nieco z biegiem czasu, w związku ze stopniową zmianą odbiorcy, a co za tym idzie funkcji wyrobów — od przedmiotów przeznaczonych dla lokalnej ludności do wyrobów pamiątkarskich dla turystów i letników.
Już od początku XIX wieku obserwować możemy rozwój zainteresowania Karpatami Wschodnimi i rodzimą kulturą mieszkańców tego regionu, a więc między innymi Hucułów, nie tylko wśród podróżników, krajoznawców i artystów, ale także ludzi odwiedzających te tereny w celach rekreacyjno-wypoczynkowych. Stąd, wraz z rozwojem ruchu turystycznego i kształtującego się wśród przyjezdnych zapotrzebowania na pamiątki z wakacji, rozwija się też wytwórczość pamiątkarska. Taką też jest ta laska, różniąca się od huculskich topir’ci delikatniejszą budową — mniejszą siekierką i węższym toporzyskiem, a także zakończeniem u dołu metalowym okuciem i bolcem z tępego gwoździa żelaznego, ułatwiającym podpieranie się podczas pieszych, górskich wędrówek.
Laska ta trafiła do zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie 13 marca 1911 roku, a więc tuż po jego założeniu. Ślad tego faktu znajdziemy w Księdze Darów Muzeum, już na pierwszej stronie. Wymieniony jest tu cały zespół 88 różnych przedmiotów, poza 3 huculskimi laskami (właśnie wśród nich omawiana laska z toporkiem), są tu też 2 fartuchy, 2 pasy, 1 torba, 1 sprzączka do guni, 2 fajki, 4 pierścienie, 1 tabakiera drewniana rzeźbiona, 16 pisanek i 14 fotografii z Huculszczyzny, a także 2 kilimy zbaraskie, 16 haftowanych koszul oraz 12 haftowanych ręczników i peremitek „ruskich”, 2 haftowane koszule słowackie, 9 haftów oraz jedna „stara kłódka świątnicka”.
Wszystkie te rzeczy stanowiły pierwszy odnotowany dar dla nowo powstałego Muzeum Etnograficznego w Krakowie od dr. Ludwika Dąbrowskiego (1862—1933) — „c.k. lekarza sztabowego w Krakowie”. Ten pierwszy darczyńca muzeum, pochodził ze Skawiny, w Krakowie ukończył gimnazjum oraz wydział lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego, w 1889 roku uzyskując tytuł doktora medycyny. Wtedy też wstąpił do armii, wprawdzie austriackiej, mimo rodzinnych i osobistych związków z działalnością na rzecz Polski. Całe jego późniejsze życie związane było z wojskiem, po wojnie światowej już z polskim, aż do 1923 roku, kiedy jako generał brygady przeszedł w stan spoczynku. W międzyczasie pracował w jako szef sanitarny i komendant szpitala wojskowego w Krakowie, Białymstoku, a na froncie litewsko-białoruskim organizował szpitale polowe i walczył z epidemiami czerwonki i tyfusu.
W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie w kolekcji huculskiej znajduje się 13 lasek z toporkami, od ciężkich, oryginalnych, ale mniej zdobionych topir’ci, do eleganckich, bogato zdobionych lasek przeznaczonych dla miejskiego odbiorcy, a które pochodzą z Żabiego, z Riczki, z powiatu kosowskiego czy też ogólnie — z Huculszczyzny, z lat 1899—1939. Jest to największa część kolekcji lasek huculskich obejmującej 25 obiektów, obok 7 p’ałyci oraz 4 kełefów.
Więcej informacji na ten temat znaleźć można w „Roczniku Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 2008, t. XV, zatytułowanym Przewodnik po zbiorach huculskich Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie.
Opracowanie: Małgorzata Oleszkiewicz (Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie), © wszystkie prawa zastrzeżone
Ostatnie komentarze: