Jesteśmy zespoleni z ziemią i naturą, potrzebujemy kontaktu z nią chociaż czasami o tym zapominamy. Podtrzymujemy tę więź, hodując kwiaty w doniczkach: w domach i na balkonach. Kiedy mieszkamy w mieście coraz trudniej nam zachować więzi łączące nas z przyrodą. Chociaż odwiecznie powtarzający się cykl narodzin i obumierania ciągle nam towarzyszy, czasami dzieje się to bezwiednie. Zadziwia nas proces wiosennego wzrostu roślin po okresie uśpienia. Nasze fascynacje zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie wyczuwają i podejmują artyści. Sztuka ziemi (land art) to działalność dotycząca obszaru środowiska naturalnego. Działania artystyczne w naturze są ingerencją w zastany krajobraz, przekształceniem jego fragmentu lub wykorzystaniem naturalnych procesów zachodzących w przyrodzie.[1] Sztuka ziemi to odnawianie kontaktu z naturą.
Świadome realizacje sztuki ziemi pojawiły się w latach 60. XX wieku, a największy ich rozwój przypadł na lata 70. Prace w przestrzeni miały różną skalę i charakter. Czasami były to obiekty spektakularne, jak w przypadku Roberta Smithsona, wymagające prac ziemnych, czasem subtelne, trudne do znalezienia w otwartej przestrzeni, jak w przypadku Richarda Longa.
W 1967 roku Long, spacerując po łące, wydeptał ścieżkę. To nietrwałe działanie w naturze zostało udokumentowane poprzez serię fotografii, stając się pracą kultową. Artysta interpretował pracę A Line Made by Walking jako własną ścieżkę donikąd. W działaniach landartowych tereny naturalne wraz z procesami w nich zachodzącymi stają się tworzywem dzieł sztuki. Bardzo często są to kompozycje istniejące kilka chwil, a później zanikające lub niszczone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w przyrodzie.

Teresa Murak należy do prekursorek sztuki ziemi w Polsce. W swoich pracach korzysta z wytworów natury, także ze swojego ciała. Niektóre obiekty „hoduje” na sobie. Wykorzystywanymi przez nią materiałami są muł, rzeżucha, nasiona, zaczyn chlebowy. Naturalny proces wzrostu roślin czy zmieniający konsystencję zaczyn wprowadzają element performatywny do jej prac. Jej sztuka przywołuje żywioły poprzez wykorzystanie gleby, skał, ognia, wody, porostów i kwiatów. Głównym wątkiem jej twórczości jest celebrowanie, afirmowanie życia. Artystka w mieście sieje rośliny: chabry, maki, szałwię, len, słoneczniki, grykę, malwy i zboża. O wiele lat wyprzedziła działania nazywane obecnie partyzantką ogrodniczą (guerilla gardening[2]) zapoczątkowane przez brytyjskiego artystę Richarda Reynoldsa.
Teresa Murak tworzy projekty dla innych. Sieje, rozdaje nasiona przechodniom. Odwołuje się do symboliki związanej z tajemnicą życia, ziemi, płodności, zasiewu i wzrastania. Podczas projektu zrealizowanego w 1974 roku artystka wyszła na spacer na Krakowskie Przedmieście w Warszawie, ubrana w płaszcz pokryty rzeżuchą. Sukienkę zamieniła w żywy ogród, siejąc na niej ziarna rzeżuchy. Tę efemeryczną pracę z kolekcji MOCAK-u można zobaczyć na portalu, razem z towarzyszącą jej dokumentacją procesualnego zasiewu. Cechą prac landartowych, także Teresy Murak, jest nietrwałość. Pozostaje głównie dokumentacja. Jedna z prac zrealizowana w przestrzeni publicznej w Szwecji przetrwała zaledwie kilka godzin. Wykopany ogromny otwór w ziemi został zasypany przez właścicieli terenu.

Opracowanie: Mirosława Bałazy (Redakcja WMM),

 Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.

Bibliografia:
Sebastian Cichocki, Prace ziemne. Teresa Murak i uduchowienie szlamu, [w:] Do kogo idziesz. Teresa Murak, katalog wystawy, Galeria Labirynt, Lublin 2012;
Iwo Zmyślony, Feminizm ziemi. Powrót Teresy Murak, „Obieg” (2013) [dostęp: 06.08.2015 r].