Zamek Królewski na Wawelu Państwowe Zbiory Sztuki

Zamek Królewski na Wawelu to jedno z najbardziej znaczących historycznie i kulturalnie miejsc w Polsce. Przez wieki siedziba polskich królów i symbol państwowości, w okresie międzywojennym stał się jednym z najważniejszych polskich muzeów.
Zamek jest muzeum o charakterze rezydencji historycznej. W odtworzonych wnętrzach komnat pałacu z czasów jego świetności w okresie renesansu i baroku oraz w oryginalnych gotyckich pomieszczeniach skarbca koronnego prezentowane są eksponaty odznaczające się wysokimi walorami artystycznymi oraz historyczno-patriotycznymi, umożliwiającymi wniknięcie w dzieje Polski i jej dawnej kultury artystycznej.
Trzon zbiorów stanowią obiekty mające związek z władcami Polski i ich rodzinami – portrety, dary, trofea wojenne i dzieła sztuki wykonane na zamówienie królewskie.
Najcenniejszą kolekcją są arrasy króla Zygmunta Augusta, wykonane w Brukseli w latach około 1550–1560, stanowiące największy zespół tapiserii, jaki zrealizowano na zlecenie jednego zamawiającego (zachowało się 138 sztuk). Reprezentatywny zbiór portretów królewskich obejmuje dzieła m.in. Marcina Kobera, Daniela Schulza młodszego, Jana Triciusa i Louisa de Silvestre’a.
Z oryginalnego wyposażenia wnętrz zamku zachował się zespół 30 drewnianych głów ludzkich, wykonanych w warsztacie Sebastiana Tauerbacha do renesansowego stropu sali Poselskiej.
Chlubą zbioru militariów jest wspaniały miecz koronacyjny zwany Szczerbcem, jedyne zachowane insygnium z zespołów regaliów przechowywanych do 1795 roku w skarbcu koronnym.
Z innych obiektów związanych z postaciami historycznymi należy wymienić półzbroję husarską po hetmanie Stanisławie Jabłonowskim, a także buławy hetmańskie, buzdygany, szable, wspaniałe rzędy i osiodłania, chorągwie, namioty, których część stanowi trofea wojen polsko-tureckich i kampanii wiedeńskiej w 1683 roku.
W skali europejskiej liczy się zbiór malarstwa włoskiego, obejmujący m.in. dzieła Simone’a Martiniego i Dossa Dossiego. Ekspozycje uzupełnia bogata kolekcja rzemiosła artystycznego, m.in. włoskich mebli i majolik renesansowych, porcelany miśnieńskiej, sreber i zegarów.
Muzeum oferuje zwiedzanie wystaw stałych:
Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, Prywatne Apartamenty Królewskie, Skarbiec Koronny i Zbrojownia, Sztuka Wschodu, Wawel Zaginiony oraz tras sezonowych: Smocza Jama, Baszta Sandomierska.
Co roku muzeum organizuje kilka wystaw czasowych.
Oddziały:
Zamek w Pieskowej Skale, Dwór w Stryszowie.

Opracowanie: Zamek Królewski na Wawelu, © wszystkie prawa zastrzeżone

Fotografia: Stanisław Michta, arch. Zamku Królewskiego na Wawelu, © wszystkie prawa zastrzeżone

Wawel 5
31-001 Kraków
Poland

tel. 12 4225155
faks 12 4215177
strona muzeum

Jak dojechać :

pieszo

samochodem

komunikacją

Godziny otwarcia

Reprezentacyjne Komnaty Królewskie: kwiecień – październik

poniedziałek

nieczynne

wtorek — piątek

9.30 — 17.00

sobota — niedziela

10.00 — 17.00

listopad – marzec

poniedziałek

nieczynne

wtorek — sobota

9.30 — 16.00

niedziela

10.00 — 16.00

Ceny biletów

kwiecień – październik normalny 20 zł ulgowy 12 zł listopad – marzec normalny 18 zł ulgowy 10 zł

Miniatura sarkofagu Kazimierza Jagiellończyka z kaplicy Świętokrzyskiej w katedrze na Wawelu

Fabryka artystycznych odlewów metalowych, założona w Królestwie Polskim, w Warszawie, przez pochodzącego z Prus Karola Fryderyka Mintera, zasłynęła z wyprodukowanej w latach 1845–1879 salonowej galanterii o patriotycznym wydźwięku, tak zwanych pamiątek krajowych. Do serii tej należał zespół dwudziestu jeden pomników władców Polski, w tym szesnaście zminiaturyzowanych kopii nagrobków królewskich i książęcych, a wśród nich dziewięć nagrobków królewskich z Wawelu.

Buzdygan

Buzdygan, czyli broń obuchowa złożona z trzonka i osadzonej na nim głowicy z pionowo ustawionych płytek – piór, był powszechnie używany w wojsku polskim w XVII i XVIII wieku jako broń dystynkcyjna, oznaczająca stopień rotmistrza i pułkownika. Według tradycji prezentowany buzdygan należał do Stefana Czarnieckiego, kasztelana kijowskiego, później hetmana polnego koronnego.

Waza emaliowana

Wielka waza o półkulistej czaszy, na zewnątrz pokryta emalią komórkową. Według ofiarodawcy waza pochodzi z Pałacu Letniego cesarzy chińskich z dynastii Qing w Pekinie, zniszczonego w 1860 i ponownie w 1900 roku.

Arras „Bocian i króliki”

Przedstawienia zwierząt – europejskich i egzotycznych – na werdiurach były wzorowane na rycinach z atlasów zoologicznych, które zaczęły się pojawiać około połowy XVI wieku. Artyści starali się jak najdokładniej przedstawić osobniki danego gatunku, opatrując ich graficzne wizerunki opisami. Grafiki takie były wówczas bardzo popularne i to właśnie z nich malarze kartoniści czerpali wzory do przedstawień na wawelskich arrasach.

Arras „Walka smoka z panterą”

Zwierzęta fantastyczne nie dominują w przedstawieniach na arrasach, choć czasem się w nich pojawiają. Zazwyczaj ich obecność ma znaczenie symboliczne. W arrasie Walka smoka z panterą wywodzi się ono z Fizjologa, czyli antycznego traktatu o zwierzętach, który oprócz opisu zwierząt, roślin i minerałów zawierał także ich alegoryczną interpretację. Zgodnie z nią pantera jest kochana przez wszystkie zwierzęta, z wyjątkiem smoka. Takie przedstawienie było interpretowane jako alegoria walki Chrystusa z szatanem. Smok symbolizuje tutaj siły zła, zaś pantera – dobro.

Arras naddrzwiowy z herbem Litwy na tle krajobrazu ze zwierzętami – hiena cętkowana i małpa

Tkanina ta była przeznaczona do zawieszenia nad drzwiami, stąd jej kształt – prostokąta zwieńczonego łukiem. Na jej środku znajduje się herb Litwy – Pogoń, przedstawiający zwróconego w lewo rycerza na koniu. Herb, nakryty wielkoksiążęcą mitrą, jest zawieszony na kwiatowych girlandach. Po jego obu stronach przedstawiono egzotyczne zwierzęta: po lewej skradającego się małego drapieżnika, po prawej zaś siedzi małpa, która zdaje się wpatrywać w odbiorcę. W tle arrasu widać młody las.

Arras „Rozmowa Noego z Bogiem” z serii „Dzieje Noego”

Tkanina przestawia jeden z epizodów Księgi Rodzaju i jest jedną z ośmiu tapiserii w Zygmuntowskiej kolekcji tworzących cykl poświęcony postaci Noego. Łaciński napis w górnej bordiurze doskonale oddaje treść przedstawienia i brzmi w tłumaczeniu: „Noe przechadza się z Bogiem. Bóg ujawnia mu zamysł potopu i poleca zbudować arkę przynoszącą ocalenie”. Bóg zapowiada Noemu – jedynemu sprawiedliwemu mieszkańcowi ziemi – że z powodu grzechów ludzkości zamierza zatopić ziemię. Nakazuje mu zbudowanie arki, która pozwoli mu uratować swoją rodzinę. Noe ma także wprowadzić do arki po parze zwierząt każdego gatunku (Rdz 6, 13–21).

Arras z herbami Polski i Litwy oraz postacią Cerery

Tapiseria wchodzi w skład zespołu dwunastu tkanin z herbami Polski i Litwy na tle ornamentyki zwanej niderlandzką groteską. Należy do podgrupy, w której herby obu części Rzeczypospolitej oddano pod pieczę rzymskiej bogini Cerery – patronki pokoju, urodzaju i pomyślności. Smukła postać kobieca, w szatach wzorowanych na ubiorach z antycznych posągów, trzymająca sierp i róg obfitości, stoi pośrodku na marmurowym podium. Sierp w dłoni i wieniec z kłosów na głowie przypominają o jej związku z latem – porą żniw, róg obfitości natomiast symbolizuje dobrobyt.

Arras z monogramem Zygmunta Augusta w medalionie

Tapiseria o tym samym formacie i tej samej funkcji co arras z monogramem Zygmunta Augusta w kartuszu. Należy do grupy trzech grotesek monogramowych z inicjałami SA wpisanymi w owalny medalion. Pośrodku kompozycji umieszczono błękitny wypukły medalion ze splecionymi inicjałami SA pod koroną zamkniętą, umieszczony na tle draperii, którą podtrzymują dwa aniołki siedzące na poprzeczkach metalowego stelaża (motywu charakterystycznego dla niderlandzkiej groteski).

Szabla z pochwą

Broń o charakterze wybitnie dekoracyjnym i reprezentacyjnym jest trudna do jednoznacznej kwalifikacji. Głownię, uważaną za dzieło lwowskich Ormian, można wiązać z okresem panowania Jana III Sobieskiego. Antykizująca oprawa musiała powstać dużo później, o czym świadczy ornament rokokowy.

Rzeźba „Król Dawid”?

Rzeźba ukazuje postać króla, stojącego w kontrapoście, zwróconego nieznacznie w lewo. Powtarza – z pewnymi modyfikacjami – formę wyrzeźbionego z marmuru węgierskiego posągu św. Zygmunta, umieszczonego w prawej niszy w ścianie południowej (tzw. tronowej) Kaplicy Zygmuntowskiej.

Rzeźba „Madonna z Dzieciątkiem”

Rzeźba ukazuje Madonnę w lekkim kontrapoście z głową pochyloną na prawe ramię, która trzyma na prawej ręce ukazane frontalnie Dzieciątko. Figura wydrążona w środku, najprawdopodobniej była przeznaczona do umocowania w niszy retabulum ołtarzowego.

Rzeźba „Św. Antoni Opat”

Rzeźba pochodzi z ufundowanego w 1558 roku renesansowego retabulum nieistniejącego ołtarza pw. św. Antoniego Opata w katedrze na Wawelu. Ołtarz został rozebrany w 1746 roku. Losy rzeźby do roku 1900, kiedy odnotowano ją jako własność Stanisława Larysz-Niedzielskiego w Śledziejowicach, pozostają nieznane.

Rzeźba „Uczennica w wieńcu z róż” – z cyklu „Głowy wawelskie” Xawerego Dunikowskiego

Rzeźba, będąca jednym z ciekawszych portretów kobiecych Dunikowskiego, powstała w związku z projektem uzupełnienia brakujących głów w stropie sali Poselskiej (zwanej też Pod Głowami) na II piętrze skrzydła wschodniego Zamku Królewskiego na Wawelu. Pierwotnie znajdowały się tam 194 głowy autorstwa Sebastiana Tauerbacha i zespołu, wykonane przed 1540 rokiem. Na początku XIX wieku, podczas przebudowy zamku na koszary wojska austriackiego, strop został zniszczony; ocalało jedynie 30 rzeźb uratowanych przez księżną Izabelę Czartoryską. W roku 1924 podjęto decyzję o uzupełnieniu zespołu.

Rzeźba „Młody centaur (śmiejący się centaur)”

Rzeźba Centaura jest znacznie pomniejszoną kopią jednej z dwu marmurowych rzeźb odnalezionych w Rzymie w 1736 roku podczas wykopalisk w willi Hadriana. Tzw. Centaury Furietti, nazwane od nazwiska ich znalazcy, Giuseppe Alessandro Furiettiego, znajdują się obecnie w Muzeum Kapitolińskim w Rzymie.

Rzeźba „Stary centaur”

Rzeźba Centaura jest znacznie pomniejszoną kopią jednej z dwu marmurowych rzeźb odnalezionych w Rzymie w 1736 roku podczas wykopalisk w willi Hadriana. Tak zwane centaury Furietti, nazwane od nazwiska ich znalazcy, Giuseppa Alessandra Furiettiego, znajdują się obecnie w Muzeum Kapitolińskim w Rzymie.

Ryngraf

Ryngraf, wywodzący się z formy obojczyka zbroi rycerskiej, używany był w Polsce w XVIII wieku, zwłaszcza przez konfederatów barskich (1768–1772). Zdobiony wizerunkami Matki Boskiej i świętych oraz scenami religijnymi, pełnił symbolicznie funkcję „puklerza duchowego”.

Kaseta do gry (tzw. Brettspiel)

Rozkładana kaseta służąca do gry w trick-tracka oraz w szachy i tzw. damkę jest przykładem wyrobów warsztatów działających w Egerze w XVII i na początku XVIII wieku. Ze względu na ciekawe wzornictwo i zastosowanie specyficznej techniki różnobarwnej intarsji reliefowej cieszyły się one dużą popularnością w ówczesnej Europie.

Krzesło z poręczami

Reprezentacyjny mebel z tapicerowanym siedziskiem i wysokim oparciem, wykonany z drewna bukszpanowego o oryginalnej czerwonawej barwie, wyróżnia się bogatą dekoracją rzeźbiarską. Krzesło kojarzone jest z Wenecją i warsztatem Andrei Brustolona, jednego z najbardziej oryginalnych rzeźbiarzy i twórców weneckiego baroku.

Płyta nagrobna z wyobrażeniem „drzewa życia” z rotundy dwuapsydowej – tzw. kościoła B na Wawelu

Płyta nagrobna, składająca się z dwóch elementów, została znaleziona w czasie prac archeologicznych prowadzonych w latach 1966–1975 w obrębie południowego skrzydła budynku nr 5 na Wawelu, pod kierunkiem Stanisława Kozieła i Mieczysława Frasia. Płyta nakrywała grobowiec, który znajduje się w obrębie apsydy zachodniej reliktów rotundy dwuapsydowej określonej przez badaczy jako kościół B.

1 2 3 4 5