Muzeum Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Motto:

„…utworzenie tej placówki […] wynika z misji uczelni, która winna nie tylko kształcić, ale i dokumentować kierunki kształcenia […], jest spłatą długu wobec wielu pokoleń nauczycieli i studentów, którzy pozostawiali tutaj swe prace, nie doczekawszy się realizacji idei, o której mówi się i zabiega od początku istnienia Uczelni”[1]

Muzeum ASP, po wieloletnich kłopotach z ukonstytuowaniem się i znalezieniem stałej lokalizacji, reaktywowane zostało w roku 2003 decyzją rektora, prof. Jana Pamuły i zatwierdzone przez senat uczelni jako jednostka ogólnouczelniana.

Lokalizacja Muzeum ASP – w „mateczniku sztuki polskiej”[2]

Dwustuletnia Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, przez wielu uważana jest za „matecznik sztuki polskiej”. Jej główna siedziba mieści się przy placu Matejki, w wielkim, historycznym gmachu, który z zewnątrz przypomina skarbiec. Ten neorenesansowy pałac wybudowany w roku 1879 według projektu Macieja Moraczewskiego powstał dzięki staraniu Jana Matejki jako pierwszy własny budynek Akademii. Architekt nadał mu kształt mitycznej lub baśniowej szkatuły z sześcioma gryfami na szczycie. Wydają się one strzec cennej zawartości: dziedzictwa kultury i tradycji kształtowania kolejnych pokoleń. W tym właśnie budynku, pomiędzy pracowniami malarstwa i rzeźby, w dwóch pomieszczeniach mieści się siedziba Muzeum ASP. Ze względu na ograniczoną powierzchnię organizowane tu wystawy mają charakter czasowy, a większe pokazy Muzeum organizuje korzystając z pomieszczeń wydziałów mieszczących się w tym samym gmachu.

Początki

Historia kolekcji, która obecnie stanowi trzon zbiorów Muzeum ASP sięga roku 1818, kiedy to malarze działający na przełomie XVIII i XIX wieku – Józef Peszka i Józef Brodowski przyczynili się do zaistnienia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w ramach Uniwersytetu Jagiellońskiego i jako pierwsi jej profesorowie zapoczątkowali długą listę nazwisk artystów-nauczycieli akademickich i ich uczniów – kolejnych roczników absolwentów tej najstarszej polskiej uczelni plastycznej.

Zbiory

Obiekty w zbiorach Muzeum ASP mają różną proweniencję i pochodzą z różnych czasów. Pomimo niesystematycznego gromadzenia i strat poniesionych w ciągu dwustu lat, muzealne zbiory stanowią dziś czytelny zapis trendów w sztuce, a także ewolucji programów i metod nauczania. Zbiory gromadzone w celach edukacyjnych miały równocześnie na celu budowanie prestiżu uczelni tworzonej w Krakowie na wzór renomowanych akademii sztuk pięknych w Rzymie, Paryżu czy Monachium. Wśród obiektów zgromadzonych w Muzeum ASP znajdują się pamiątki po profesorach, ich dzieła, a także juwenilia – wyróżnione prace studenckie reprezentujące dyscypliny nauczane w ASP. Mimo przerw w gromadzeniu i strat kolekcja Muzeum ASP stanowi zbiór unikatowy.

Do najwcześniejszych muzealiów w zbiorach ASP należą siedemnasto-, osiemnasto- i dziewiętnastowieczne obrazy malarzy polskich, włoskich i holenderskich. Pochodzą one z darowizn i pierwszych zakupów dokonanych przez profesorów-założycieli Akademii. W tym czasie w kolekcji uczelni znalazł się pochodzący z pierwszej połowy XVIII wieku zespół niezwykłej klasy malowideł olejnych na papierze zwany Atlasem roślin i zwierząt, który wiąże się z braćmi Hamiltonami. Do najwcześniejszych nabytków muzeum należą także gipsowe kopie rzeźb antycznych pochodzące z licznych niegdyś europejskich warsztatów odlewniczych, które wraz z obrazami, sztychami i innymi wzorami sztuk pięknych sprowadzano do galerii szkolnej, a które oglądać dziś można w monumentalnych przestrzeniach korytarzy i reprezentacyjnych salach gmachu Akademii przy placu Matejki.

Dzieła profesorów i wyróżnione prace studentów trafiały do zbiorów zgodnie z rozporządzeniami senatu uczelni od 1836 roku. W posiadaniu Muzeum ASP znajdują się przykłady młodzieńczych poszukiwań artystycznych takich twórców, jak: Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Witold Pruszkowski czy Wojciech Weiss. Autoportrety i portrety dyrektora oraz rektorów uczelni eksponowane są w gabinecie rektora i sali senatu: począwszy od Jana Matejki, Juliana Fałata, Jacka Malczewskiego, Józefa Mehoffera, Leona Wyczółkowskiego, Wojciecha Weissa, Jana Stanisławskiego, Teodora Axentowicza, po współczesnych. O Matejkowskiej szkole malarstwa historycznego zaświadcza eksponowana w tych salach grupa rekwizytów malarskich, z których niejeden odnaleźć można w kompozycjach mistrza Matejki.

Z kolejnych dekad dziejów akademii pochodzą kopie malarstwa nowożytnego, niektóre zapewne z okresu filii paryskiej prowadzonej w latach dwudziestych XX w. przez Józefa Pankiewicza. W zbiorach Muzeum ASP znajdują się także liczne prace studenckie, w tym dyplomowe, z zakresu malarstwa, dokumentują wczesne poszukiwania najważniejszych polskich twórców drugiej połowy XX wieku, takich jak: Tadeusz Kantor, Andrzej Wajda, Jerzy Nowosielski, Czesław Rzepiński, Stanisław Rodziński, Tadeusz Brzozowski, Wacław Taranczewski, Zbysław Maciejewski, Zbylut Grzywacz, Leszek Sobocki i wielu innych, na reprezentantach najmłodszych pokoleń kończąc. Muzeum posiada także kolekcję ok. 300 prac studenckich z zakresu tkaniny artystycznej pochodzących z lat 70. i 80. XX wieku.

Muzeum może poszczycić się także bogatymi zbiorami rzeźb takich twórców, jak: Konstanty Laszczka, Paulin Wojtyna, Xawery Dunikowski, Józef Marek, Stefan Borzęcki, Wanda Ślędzińska, Marian Konieczny, Józef Sękowski, Jerzy Nowakowski, Antoni Porczak, Bogusz Salwiński i Ewa Janus.

Kolekcja Muzeum ASP nadal systematycznie się powiększa, głównie dzięki hojności darczyńców i liczy obecnie ponad 5 tys. Obiektów. Współpraca z Wydziałem Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki macierzystej uczelni, w tym współorganizowane wakacyjne praktyki dla studentów, przyczyniły się do poprawy stanu zachowania wielu dziesiątek obiektów.

Znaczące wystawy zorganizowane w ciągu piętnastu lat działalności Muzeum ASP prezentowały zarówno własne zbiory uczelni, jak i eksponaty wypożyczone z innych instytucji muzealnych oraz kolekcji prywatnych. Bez wątpienia przyczyniły się one do rozpowszechnienia zbiorów uczelni i stanowiły także formę wstępu do obchodów dwusetnej rocznicy utworzenia krakowskiej ASP przypadającej w 2018 roku. Podczas kolejnych wystaw przywołano kolejno wybitne postaci i twórczość dawnych rektorów oraz profesorów: Jana Matejki, Juliana Fałata, Jana Stanisławskiego, Wojciecha Weissa, Władysława Jarockiego, Konstantego Laszczki.

Muzeum ASP należy do ogólnopolskiego Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych i współpracuje z wieloma instytucjami, w tym z krakowskim Małopolskim Instytutem Kultury. Muzeum co roku uczestniczy w przedsięwzięciach, takich jak Noc Muzeów (od roku 2009) i Dzień Drzwi Otwartych Muzeów Krakowskich.

Opracowanie: Małgorzata Sokołowska
(Muzeum ASP w Krakowie),

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.
Fotografia: prof. Stanisław Tabisz, © wszystkie prawa zastrzeżone

[1]A. Baranowa, W mateczniku, [w:] Dary 2004–2009, katalog wystawy w Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, red. Małgorzata Sokołowska, Magdalena Szymańska, Kraków 2009, s. 2.

[2] Określenia tego, zamiennie z „ekosystemem”, użyła Anna Baranowa w tekście o krakowskiej ASP i jej Muzeum, przywołując fragment IV Księgi Pana Tadeusza (w. 509–513), tamże.

pl. Jana Matejki 13, I piętro
31-157 Kraków

tel. 12 299 20 29
strona muzeum

Jak dojechać :

pieszo

samochodem

komunikacją

Godziny otwarcia

październik — kwiecień

poniedziałek — piątek

9:00 — 17:00

Ceny biletów

wstęp wolny 0 zł

„Studium aktu męskiego” Zdzisława Jasińskiego

Prezentowany olejno malowany akt męski Jasiński – podówczas student krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych – wykonał w pracowni Floriana Cynka w roku 1884. Za pracę tę otrzymał nagrodę od uczelni.

„Popiersie Lenina” Xawerego Dunikowskiego

Xawery Dunikowski (1875–1964) jest jednym z najwybitniejszych polskich rzeźbiarzy XX wieku. Prezentowane popiersie Włodzimierza Iljicza Lenina pochodzi z okresu powojennego w twórczości artysty. Dunikowski po II wojnie światowej dał się porwać ideom socrealizmu. Zaangażowanie ideologicznie nie przełożyło się jednak na formę jego dzieł – pozostał wierny ekspresyjnej, uproszczonej formie, którą wypracował w dwudziestoleciu międzywojennym.

„Nagi młodzieniec” Władysława Rossowskiego

Władysław Rossowski urodził się w roku 1857 w Monasterzyskach koło Buczacza (obecnie Ukraina). Był bratem Stanisława Rossowskiego – poety, pisarza i dziennikarza – oraz ojcem Tadeusza – rysownika i malarza. W latach 1872–1873 uczęszczał do Wyższej Szkoły Realnej w Krakowie, a w latach 1873–1874 uczył się we Lwowie, gdzie przystąpił do matury. Po zdaniu egzaminu dojrzałości, w latach 1874–1884 studiował malarstwo w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych.

„Autoportret” Leona Wyczółkowskiego

Wśród portretów stworzonych przez Leona Wyczółkowskiego szczególne miejsce zajmują jego autoportrety, które nie tylko odzwierciedlają wygląd artysty w różnych okresach jego życia, ale również, są zapisem zmieniających się nastrojów i osobowości malarza. Dokumentują także jego rozwój artystyczny. Wyczółkowski stworzył kilkadziesiąt wizerunków własnych w malarstwie olejnym, temperze, pastelu i w technikach graficznych. Pierwsze prace pochodzą z lat 90. XIX wieku, a kolejne powstawały aż do końca życia artysty.

„Dziecko” Wandy Ślędzińskiej

Wanda Ślędzińska (1906–1999), rzeźbiarka, pedagożka związana przez wiele dekad z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Pracę na akademii rozpoczęła jako asystentka w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Ślędzińska była pierwszą kobietą na stanowisku kierowniczki katedry rzeźby krakowskiej ASP. Funkcję tę sprawowała aż do przejścia na emeryturę w 1970 roku.

„Portret modelki” Wandy Ślędzińskiej

Wanda Ślędzińska (1906–1999), rzeźbiarka, pedagożka związana przez wiele dekad z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Pracę na akademii rozpoczęła jako asystentka w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Ślędzińska była pierwszą kobietą na stanowisku kierowniczki katedry rzeźby krakowskiej ASP. Funkcję tę sprawowała aż do przejścia na emeryturę w 1970 roku.

„Autoportret” Wandy Ślędzińskiej

Wanda Ślędzińska (1906–1999), rzeźbiarka, pedagożka związana przez wiele dekad z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Pracę na akademii rozpoczęła jako asystentka w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Ślędzińska była pierwszą kobietą na stanowisku kierowniczki katedry rzeźby krakowskiej ASP. Funkcję tę sprawowała aż do przejścia na emeryturę w 1970 roku.

„Atlas roślin i zwierząt”

Zachowany zbiór malowideł, zwany Atlasem roślin i zwierząt, identyfikuje się ze znanymi z przekazu źródłowego przedstawieniami roślin i zwierząt zakupionymi dla Szkoły Rysunku i Malarstwa przez malarza Józefa Peszkę. W archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego zachował się dokument, w którym Peszka wymienia rzeczy nabyte dla szkoły w roku 1920. W spisie tym, pod numerem 7, zapisał: „Zbiór olejno malowanych zwierząt i ptactwa i kwiatów wszystkich sztuk 30 na grubym papierze półarkuszowym 540 zł pols. [polskich]”.

„Studium anatomiczne postaci męskiej” Jacka Malczewskiego

Prezentowany rysunek ze zbiorów ASP został nagrodzony przez profesorów Szkoły Sztuk Pięknych i uhonorowany przez władze Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie nagrodą pieniężną odpowiadająca I miejscu i wynoszącą 30 guldenów.

„Widok wnętrza krużganków franciszkańskich w Krakowie” Ferdynanda Olesińskiego

W 1875 roku Ferdynand Olesiński otrzymał II nagrodę konkursową wysokości 20 zł reńskich nadaną przez dyrekcję Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych za rysunek perspektywiczny. Olesiński wykonał wówczas ołówkowy szkic ukazujący krużganki przy krakowskim kościele Franciszkanów. Rysunek perspektywiczny był jednym z przedmiotów nauczanych na drugim oddziale w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Studenci uczyli się także rysowania martwej natury, kopiowania oraz rysunku konturowego głów.

„Martwa natura” Tomasza Lisiewicza

Przedmioty przedstawione na obrazie są rekwizytami ze szkoły malarstwa historycznego Jana Matejki. Spośród rekwizytów namalowanych przez Lisiewicza rozpoznać można prezentowany na naszym portalu, złocony buzdygan znajdujący się do dzisiaj w zbiorach Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (Rz A 107).

„Studium portretowe Mariana Gorzkowskiego” Jana Matejki

Szkic prawdopodobnie stanowi studium portretowe Mariana Gorzkowskiego. Ukazuje ujętego w popiersiu, mężczyznę w średnim wieku, o szczupłej twarzy pokrytej zmarszczkami. Mężczyzna ma brodę i wąsy. Ubrany jest przypuszczalnie w surdut, stanowiący strój wizytowy zapoczątkowany w XIX wieku. Wskazują na to widoczne na portrecie poszerzone klapy popularnej wówczas wśród mężczyzn dwurzędowej przedłużonej marynarki. Artysta skupił się jednak przede wszystkim na oddaniu rysów portretowanego.

„Nagi młodzieniec” Stanisława Radziejowskiego

Stanisław Józefat Rafał Dominik Radziejowski urodził się w rodzinie ziemiańskiej w Zegartowicach koło Wieliczki. Studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych rozpoczął prawdopodobnie już w roku akademickim 1874/1875 i miał studiować zaledwie rok. Informacja ta nie jest jednak potwierdzona. Z pewnością Radziejowski uczył się w SSP w latach 1880–1885 oraz 1888–1891 w oddziale kompozycyjnym Jana Matejki. W czasie studiów otrzymał kilka nagród...

„Tondo z przedstawieniem trzech personifikacji sztuk” Stanisława Popławskiego

Prezentowana plakieta w formie tonda niekiedy błędnie opisywana jest jako przedstawienie Trzech Gracji. W rzeczywistości relief przedstawia trzy personifikacje sztuk – malarstwa (kobieta po lewej, z paletą w dłoni), architektury (kobieta pośrodku, trzymająca model budowli) oraz rzeźby (mężczyzna trzymający głowę posągu). Popławski – czerpiąc ze sztuki starożytnej – zastosował charakterystyczną kompozycję typową dla przedstawień Gracji, a postaci ukazane są jako idealizowane akty.

„Studium postaci męskiej” Stanisława Bieńkiewicza

Stanisław Bieńkiewicz (1855–po roku 1930) w latach 1871–1880 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Jana Matejki. W latach 1889–1890 razem z Józefem Mehofferem i Stanisławem Wyspiańskim pracował nad polichromią kościoła Mariackiego w Krakowie. Bieńkiewicz malował portrety, pejzaże, sceny historyczne, rodzajowe i religijne.

„Studium aktu męskiego” Seweryna Bieszczada

Seweryn Bieszczad studiował malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w latach 1868–1876, pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza, a następnie Jana Matejki. Studiował także w Wiedniu i Monachium pod kierunkiem Sándora Wagnera (niem. Alexander von Wagner) oraz w Dreźnie jako stypendysta Akademii Wiedeńskiej.

Serdak haftowany – rekwizyt ze Szkoły Sztuk Pięknych

Serdak haftowany nićmi srebrnymi (?) i złotymi (?), z przodu mocno wycięty, zdobiony guzami zdobionymi czerwonym koralem (po każdej stronie osiem guzów), dominujący ornament geometryczny.

„Głowa Niobe” Samuela Hirszenberga

Samuel Hirszenberg studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych od 1881 roku u Feliksa Szynalewskiego, Izydora Jabłońskiego i Władysława Łuszczkiewicza. W drugim semestrze studiów, w lutym 1882 roku, jako wyjątkowo zdolny student został przez grono profesorskie przeniesiony do oddziału drugiego. W tym też czasie potwierdził swoje zdolności...

„Pejzaż ze sztafażem” Salvatora Rosy

Salvator Rosa malował portrety, sceny batalistyczne, mitologiczne i religijne oraz pejzaże imaginacyjne. W krajobrazach Rosy sztafaż ludzki i zwierzęcy pełni podrzędną rolę w kompozycji, której niepokojący, poetycki nastrój budują przedstawienia skał, powykręcanych drzew i antycznych ruin.

Szkic do obrazu „Stefan Batory pod Pskowem” Jana Matejki

Rysunek stanowi studium przygotowawcze do obrazu olejnego Jana Matejki Batory pod Pskowem, znajdującego się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie. Obraz został ukończony w roku 1872, a pracę nad szkicami do niego artysta rozpoczął już trzy lata wcześniej. Dzieło to nawiązuje w sposób swobodny do wydarzeń z trzech kampanii wojennych przeciwko Moskwie prowadzonych w latach 1577–1581 przez króla Stefana Batorego.

1 2 3 4 5