Muzeum Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

Motto:

„…utworzenie tej placówki […] wynika z misji uczelni, która winna nie tylko kształcić, ale i dokumentować kierunki kształcenia […], jest spłatą długu wobec wielu pokoleń nauczycieli i studentów, którzy pozostawiali tutaj swe prace, nie doczekawszy się realizacji idei, o której mówi się i zabiega od początku istnienia Uczelni”[1]

Muzeum ASP, po wieloletnich kłopotach z ukonstytuowaniem się i znalezieniem stałej lokalizacji, reaktywowane zostało w roku 2003 decyzją rektora, prof. Jana Pamuły i zatwierdzone przez senat uczelni jako jednostka ogólnouczelniana.

Lokalizacja Muzeum ASP – w „mateczniku sztuki polskiej”[2]

Dwustuletnia Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, przez wielu uważana jest za „matecznik sztuki polskiej”. Jej główna siedziba mieści się przy placu Matejki, w wielkim, historycznym gmachu, który z zewnątrz przypomina skarbiec. Ten neorenesansowy pałac wybudowany w roku 1879 według projektu Macieja Moraczewskiego powstał dzięki staraniu Jana Matejki jako pierwszy własny budynek Akademii. Architekt nadał mu kształt mitycznej lub baśniowej szkatuły z sześcioma gryfami na szczycie. Wydają się one strzec cennej zawartości: dziedzictwa kultury i tradycji kształtowania kolejnych pokoleń. W tym właśnie budynku, pomiędzy pracowniami malarstwa i rzeźby, w dwóch pomieszczeniach mieści się siedziba Muzeum ASP. Ze względu na ograniczoną powierzchnię organizowane tu wystawy mają charakter czasowy, a większe pokazy Muzeum organizuje korzystając z pomieszczeń wydziałów mieszczących się w tym samym gmachu.

Początki

Historia kolekcji, która obecnie stanowi trzon zbiorów Muzeum ASP sięga roku 1818, kiedy to malarze działający na przełomie XVIII i XIX wieku – Józef Peszka i Józef Brodowski przyczynili się do zaistnienia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w ramach Uniwersytetu Jagiellońskiego i jako pierwsi jej profesorowie zapoczątkowali długą listę nazwisk artystów-nauczycieli akademickich i ich uczniów – kolejnych roczników absolwentów tej najstarszej polskiej uczelni plastycznej.

Zbiory

Obiekty w zbiorach Muzeum ASP mają różną proweniencję i pochodzą z różnych czasów. Pomimo niesystematycznego gromadzenia i strat poniesionych w ciągu dwustu lat, muzealne zbiory stanowią dziś czytelny zapis trendów w sztuce, a także ewolucji programów i metod nauczania. Zbiory gromadzone w celach edukacyjnych miały równocześnie na celu budowanie prestiżu uczelni tworzonej w Krakowie na wzór renomowanych akademii sztuk pięknych w Rzymie, Paryżu czy Monachium. Wśród obiektów zgromadzonych w Muzeum ASP znajdują się pamiątki po profesorach, ich dzieła, a także juwenilia – wyróżnione prace studenckie reprezentujące dyscypliny nauczane w ASP. Mimo przerw w gromadzeniu i strat kolekcja Muzeum ASP stanowi zbiór unikatowy.

Do najwcześniejszych muzealiów w zbiorach ASP należą siedemnasto-, osiemnasto- i dziewiętnastowieczne obrazy malarzy polskich, włoskich i holenderskich. Pochodzą one z darowizn i pierwszych zakupów dokonanych przez profesorów-założycieli Akademii. W tym czasie w kolekcji uczelni znalazł się pochodzący z pierwszej połowy XVIII wieku zespół niezwykłej klasy malowideł olejnych na papierze zwany Atlasem roślin i zwierząt, który wiąże się z braćmi Hamiltonami. Do najwcześniejszych nabytków muzeum należą także gipsowe kopie rzeźb antycznych pochodzące z licznych niegdyś europejskich warsztatów odlewniczych, które wraz z obrazami, sztychami i innymi wzorami sztuk pięknych sprowadzano do galerii szkolnej, a które oglądać dziś można w monumentalnych przestrzeniach korytarzy i reprezentacyjnych salach gmachu Akademii przy placu Matejki.

Dzieła profesorów i wyróżnione prace studentów trafiały do zbiorów zgodnie z rozporządzeniami senatu uczelni od 1836 roku. W posiadaniu Muzeum ASP znajdują się przykłady młodzieńczych poszukiwań artystycznych takich twórców, jak: Jacek Malczewski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Witold Pruszkowski czy Wojciech Weiss. Autoportrety i portrety dyrektora oraz rektorów uczelni eksponowane są w gabinecie rektora i sali senatu: począwszy od Jana Matejki, Juliana Fałata, Jacka Malczewskiego, Józefa Mehoffera, Leona Wyczółkowskiego, Wojciecha Weissa, Jana Stanisławskiego, Teodora Axentowicza, po współczesnych. O Matejkowskiej szkole malarstwa historycznego zaświadcza eksponowana w tych salach grupa rekwizytów malarskich, z których niejeden odnaleźć można w kompozycjach mistrza Matejki.

Z kolejnych dekad dziejów akademii pochodzą kopie malarstwa nowożytnego, niektóre zapewne z okresu filii paryskiej prowadzonej w latach dwudziestych XX w. przez Józefa Pankiewicza. W zbiorach Muzeum ASP znajdują się także liczne prace studenckie, w tym dyplomowe, z zakresu malarstwa, dokumentują wczesne poszukiwania najważniejszych polskich twórców drugiej połowy XX wieku, takich jak: Tadeusz Kantor, Andrzej Wajda, Jerzy Nowosielski, Czesław Rzepiński, Stanisław Rodziński, Tadeusz Brzozowski, Wacław Taranczewski, Zbysław Maciejewski, Zbylut Grzywacz, Leszek Sobocki i wielu innych, na reprezentantach najmłodszych pokoleń kończąc. Muzeum posiada także kolekcję ok. 300 prac studenckich z zakresu tkaniny artystycznej pochodzących z lat 70. i 80. XX wieku.

Muzeum może poszczycić się także bogatymi zbiorami rzeźb takich twórców, jak: Konstanty Laszczka, Paulin Wojtyna, Xawery Dunikowski, Józef Marek, Stefan Borzęcki, Wanda Ślędzińska, Marian Konieczny, Józef Sękowski, Jerzy Nowakowski, Antoni Porczak, Bogusz Salwiński i Ewa Janus.

Kolekcja Muzeum ASP nadal systematycznie się powiększa, głównie dzięki hojności darczyńców i liczy obecnie ponad 5 tys. Obiektów. Współpraca z Wydziałem Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki macierzystej uczelni, w tym współorganizowane wakacyjne praktyki dla studentów, przyczyniły się do poprawy stanu zachowania wielu dziesiątek obiektów.

Znaczące wystawy zorganizowane w ciągu piętnastu lat działalności Muzeum ASP prezentowały zarówno własne zbiory uczelni, jak i eksponaty wypożyczone z innych instytucji muzealnych oraz kolekcji prywatnych. Bez wątpienia przyczyniły się one do rozpowszechnienia zbiorów uczelni i stanowiły także formę wstępu do obchodów dwusetnej rocznicy utworzenia krakowskiej ASP przypadającej w 2018 roku. Podczas kolejnych wystaw przywołano kolejno wybitne postaci i twórczość dawnych rektorów oraz profesorów: Jana Matejki, Juliana Fałata, Jana Stanisławskiego, Wojciecha Weissa, Władysława Jarockiego, Konstantego Laszczki.

Muzeum ASP należy do ogólnopolskiego Stowarzyszenia Muzeów Uczelnianych i współpracuje z wieloma instytucjami, w tym z krakowskim Małopolskim Instytutem Kultury. Muzeum co roku uczestniczy w przedsięwzięciach, takich jak Noc Muzeów (od roku 2009) i Dzień Drzwi Otwartych Muzeów Krakowskich.

Opracowanie: Małgorzata Sokołowska
(Muzeum ASP w Krakowie),

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska.
Fotografia: prof. Stanisław Tabisz, © wszystkie prawa zastrzeżone

[1]A. Baranowa, W mateczniku, [w:] Dary 2004–2009, katalog wystawy w Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, red. Małgorzata Sokołowska, Magdalena Szymańska, Kraków 2009, s. 2.

[2] Określenia tego, zamiennie z „ekosystemem”, użyła Anna Baranowa w tekście o krakowskiej ASP i jej Muzeum, przywołując fragment IV Księgi Pana Tadeusza (w. 509–513), tamże.

pl. Jana Matejki 13, I piętro
31-157 Kraków

tel. 12 299 20 29
strona muzeum

Jak dojechać :

pieszo

samochodem

komunikacją

Godziny otwarcia

październik — kwiecień

poniedziałek — piątek

9:00 — 17:00

Ceny biletów

wstęp wolny 0 zł

„Portret mężczyzny w surducie”

Prezentowany portret ze zbiorów Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie przedstawia niezidentyfikowanego mężczyznę w średnim wieku. Wizerunek jest niedokończony, dzięki czemu daje wgląd w proces powstawania obrazów w XIX wieku i ówczesną technikę malarską.

„Dziecko” Wandy Ślędzińskiej

Wanda Ślędzińska (1906–1999), rzeźbiarka, pedagożka związana przez wiele dekad z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Pracę na akademii rozpoczęła jako asystentka w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Ślędzińska była pierwszą kobietą na stanowisku kierowniczki katedry rzeźby krakowskiej ASP. Funkcję tę sprawowała aż do przejścia na emeryturę w 1970 roku.

„Gudea” – odlew gipsowy rzeźby antycznej

W oddziale zbiorów orientalnych Luwru znajduje się ponad 20 rzeźb uważanych za wizerunki Gudei (w sumie zachowało się ponad 30 wizerunków władcy). Część posągów przedstawia władcę w pozycji siedzącej, a część – stojącej. Prezentowana gipsowa kopia należy do drugiej grupy. W Luwrze znajduje się aż pięć tego rodzaju posągów. Wszystkie one pochodzą z Telo – stanowiska archeologicznego znajdującego się na miejscu starożytnego miasta Girsu w obecnym Iraku. Wszystkich pięć stojących figur Gudei pozbawionych jest głów. Posągi z Telo wydobyto podczas wykopalisk prowadzonych przez Francuzów w latach 1877–1933. Odlew w zbiorach ASP w Krakowie został wykonany wg tzw. Statuy E (sygn. AO 6), którą odkrył w roku 1881 Ernest Choquin de Serzec, kierujący wykopaliskami w Telo w latach 1877–1900.

„Portret modelki” Wandy Ślędzińskiej

Wanda Ślędzińska (1906–1999), rzeźbiarka, pedagożka związana przez wiele dekad z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Pracę na akademii rozpoczęła jako asystentka w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Ślędzińska była pierwszą kobietą na stanowisku kierowniczki katedry rzeźby krakowskiej ASP. Funkcję tę sprawowała aż do przejścia na emeryturę w 1970 roku.

Epolety – rekwizyt ze Szkoły Sztuk Pięknych

Prezentowane epolety były używane jako rekwizyty w matejkowskiej szkole malarstwa historycznego w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie.

„Tańczący satyr” – odlew gipsowy rzeźby antycznej

Odlew gipsowy znajdujący się na korytarzu krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych przedstawia tańczącego satyra grającego na drobnych talerzach przypominających kastaniety oraz wystukującego rytm za pomocą kroupezionu (gr. κρουπέζιον, wymowa: krupézion, łac. scabellum) – rodzaju instrumentu perkusyjnego w formie sandała o wykonanej z drewna, podwójnej, ruchomej podeszwie zaopatrzonej w niewielkie blaszki-talerze.

„Głowa Doryphorosa” – odlew gipsowy rzeźby antycznej

Posąg młodzieńca niosącego włócznię (gr. Δορυφόρος, Doryphoros) znaleziony został w Pompejach przed wejściem do tzw. Palestry Samnitów w roku 1797. Statua wykonana jest z marmuru karraryjskiego i pierwotnie stała na postumencie z tufu wulkanicznego. Datuje się ją na II lub I wiek p.n.e. i jest kopią zaginionego brązowego oryginału wykonanego przez Polikleta w V wieku p.n.e. Posąg z Pompejów znajdujący się w Neapolu (Museo Nazionale, nr inw. 6011) uchodzi za najbardziej kompletną kopię klasycznej rzeźby.

Czepiec ruski – rekwizyt ze Szkoły Sztuk Pięknych

Czepiec usztywniony drutami, wykonany z pasów tworzących ukośną kratę. Wyszywany jest imitacjami pereł i haftowany metalowymi nićmi tworzącymi wypukły ornament roślinny. Przedmiot wykorzystywany był jako rekwizyt w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie.

„Germanik” – odlew gipsowy rzeźby antycznej

Prezentowany odlew antycznego posągu jest kopią oryginalnej marmurowej statuy przechowywanej w Luwrze (Musée de Louvre, Departament starożytności greckich, etruskich i rzymskich, nr inw. MR 315 (Ma 1207). W XVII wieku posąg znajdował się w rzymskich ogrodach papieża Sykstusa V, a następnie w Villa Montalto-Negroni. Statua uważana była wówczas za wizerunek Germanika (Gajusza Klaudiusza Druzusa Cezara Germanika, 15 p.n.e.–19 n.e.). W roku 1685, za pośrednictwem przebywającego w Rzymie malarza Nicolasa Poussina, nabył ją król Francji Ludwik XIV. Następnie została odrestaurowana przez François Girardona (1628–1715) i umieszczona w Wersalu, w Galerii Zwierciadlanej.

„Studium aktu męskiego” Ferdynanda Brylla

Ferdynand Bryll, malarz, portrecista, konserwator i ilustrator, urodził się w roku 1863 w Krakowie. W latach 1876–1884 studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. W czasie studiów, w roku 1882, z polecenia Jana Matejki pomagał Henrykowi Rodakowskiemu podczas prac nad fryzem w sali sejmowej we Lwowie.

„Sam sobie” Konstantego Laszczki

Prezentowany autoportret wykonany z patynowanego brązu ukazuje artystę w popiersiu. Choć forma rzeźby poddana jest syntetyzacji, wizerunek uderza realizmem – rzeźbiarz uchwycił nie tylko swój wygląd, ale również charakterystyczne spojrzenie i napięcie mięśni twarzy. Faktura portretu jest zróżnicowana.

„Dzik” – odlew gipsowy rzeźby antycznej

Gipsowy posąg dzika w zbiorach krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych jest kopią starożytnej rzeźby przechowywanej w Gallerii degli Uffizi we Florencji. Ta marmurowa podobizna dzika pochodzi z czasów rzymskich i jest kopią zaginionego hellenistycznego oryginału powstałego prawdopodobnie w kręgu Lizypa. Rzymski posąg dzika podarowany został księciu Toskanii Kosmie I Medyceuszowi (1519–1574) przez papieża Piusa IV (1499–1565). Na polecenie Kosmy Medyceusza rzeźbiarz Pietro Tacca (1577–1640) wykonał jej brązową kopię, która przyczyniła się do popularyzacji posągu.

„Studium aktu męskiego” Seweryna Bieszczada

Seweryn Bieszczad studiował malarstwo w Szkole Sztuk Pięknych w latach 1868–1876, pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza, a następnie Jana Matejki. Studiował także w Wiedniu i Monachium pod kierunkiem Sándora Wagnera (niem. Alexander von Wagner) oraz w Dreźnie jako stypendysta Akademii Wiedeńskiej.

Warsztat do malarstwa ściennego projektu Wacława Taranczewskiego

Drewniany stolik na metalowych kółeczkach, będący jednocześnie paletą do malarstwa ściennego, zaprojektował Wacław Taranczewski. Artysta w latach 1948–1970 pełnił na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie funkcję profesora, kierując katedrą malarstwa dekoracyjnego.

Paleta Jacka Malczewskiego

Paleta Jacka Malczewskiego jest jedną z kilku palet malarskich zachowanych w zbiorze pamiątek po słynnych artystach związanych z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Służyła ona do malarstwa olejnego. Jej duży rozmiar, opływowy, sercowy kształt i otwór na kciuk, a także niewielka waga – ze względu na rodzaj użytego drewna – umożliwiały wygodne podtrzymywanie palety na przedramieniu i oparcie jej o bok.

„Wnętrze chaty krakowskiej lub bronowickiej”

Praca przypisywana jest Włodzimierzowi Tetmajerowi lub Henrykowi Uziemble. Obu pasjonowała tematyka ludowa, która na przełomie XIX i XX wieku stanowiła modne źródło inspiracji.

„Studium aktu męskiego” Ferdynanda Brylla

Studium aktu męskiego pochodzi z roku 1880, a więc z czasów, gdy Ferdynand Bryll studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Doskonale ujęte proporcje modela w połączeniu z poprawnym modelunkiem światłocieniowym świadczą o dobrym warsztacie początkującego artysty.

„Autoportret” Wandy Ślędzińskiej

Wanda Ślędzińska (1906–1999), rzeźbiarka, pedagożka związana przez wiele dekad z krakowską Akademią Sztuk Pięknych. Pracę na akademii rozpoczęła jako asystentka w pracowni Xawerego Dunikowskiego. Ślędzińska była pierwszą kobietą na stanowisku kierowniczki katedry rzeźby krakowskiej ASP. Funkcję tę sprawowała aż do przejścia na emeryturę w 1970 roku.

Buzdygan – rekwizyt ze Szkoły Sztuk Pięknych lub Bractwa Kurkowego

Pozłocisty buzdygan o sześciopiórej głowicy prawdopodobnie jest kopią historycznej broni będącej wojskowym insygnium. Wykorzystywany był jako rekwizyt w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie i został przedstawiony w prezentowanej na WMM martwej naturze autorstwa Tomasza Lisiewicza (1857–1930) (M 8).

„Fragment projektu malowidła ściennego” Karola Kamieńskiego

Malarz Karol Kamieński, błędnie nazywany niekiedy Dominikiem, był synem Macieja Kamieńskiego, polskiego kompozytora pochodzenia słowackiego. Dysponujemy szczątkowymi informacjami na temat życia artysty. Wiadomo, że w roku 1792 mieszkał w Warszawie przy ulicy Piwnej. Dzięki pomocy ojca udało mu się wstąpić na dwór króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

1 2 3 4 5