|
Czy wiesz, że „(...) i napiszesz je na bramach i na odrzwiach domu twego” Wedle żydowskiego prawa religijnego, niezwłocznie po wprowadzeniu się do nowego domu czy mieszkania (do wynajętego — najpóźniej w ciągu 29 dni) po prawej stronie drzwi wejściowych (na 2/3 wysokości framugi) powinno się umieścić mezuzę, nachylając ją lekko w lewo ku wnętrzu mieszkania i przybijając... |
Czy wiesz, że Znaczenie puszki na etrog Do zanoszenia etrogu do bożnicy na święto Sukot służy specjalne, bogato zdobione naczynie. Ma ono zwykle kształt owocu, jak to znajdujące się w zbiorach Muzeum w Chrzanowie, lub miseczki i bywa wykonane ze srebra, czasem też wewnątrz złocone. Biedniejsi Żydzi używali do przenoszenia cytrusowego owocu drewnianych skrzyneczek. Funkcję naczyń na etrog pełniły też niekiedy srebrne cukiernice. |
Czy wiesz, że Na znak skromności Według tradycji żydowskiej kobiety zamężne, ale także rozwiedzione i wdowy, powinny, na znak skromności (cnius), zakrywać swoje włosy w miejscach publicznych. Nakaz ten jest realizowany w różnych formach. W środowiskach ortodoksyjnych kobiety nadal golą głowy i przykrywają je chustami, zwanymi tichel, choć według Halachy (prawa religijnego) nie jest to konieczne. |
Czy wiesz, że Parochet i lambrekin Zwyczaj zawieszania parochetu na drzwiach aron ha-kodesz (szafy ołtarzowej w synagodze, w której znajdują się zwoje Tory) odwołuje się do czasów biblijnych. W Świątyni Jerozolimskiej podobna zasłona oddzielała miejsce Święte od Najświętszego (tak zwanego Świętego Świętych)... |
 Kopia obrazu „Shylock i Jessica” Maurycego Gottlieba wykonana przez Marcina Gottlieba Prezentowany obraz jest kopią obrazu Maurycego Gottlieba (1856—1879), wykonaną 8 lat po śmierci artysty przez jego młodszego brata, Marcina Gottlieba (1867—1936). Oryginał powstał w Monachium w 1876 roku jako praca szkolna, namalowana pod kierunkiem prof. Carla Piloty’ego, który podsunął artyście temat. |
 Tarcza na Torę Tarcza (tas) jest jednym z elementów rytualnego „ubioru” synagogalnego zwoju Tory (klej kodesz). Prostokątna, zamknięta łukiem trójlistnym, z postaciami Mojżesza (z lewej) i Aarona (z prawej) i tablicami Dekalogu pośrodku, z wyrytymi na nich po hebrajsku pierwszymi słowami przykazań. |
 Talmud Babiloński Talmud to najważniejsze opracowanie ustnej Tory, czyli tej, która została objawiona Mojżeszowi na górze Synaj. Jest komentarzem, wyjaśnieniem, omówieniem. Przed Talmudem istniała Miszna, której Talmud jest rozwinięciem. Istnieją dwa Talmudy — Talmud Jerozolimski i Talmud Babiloński, którego wydanie z 1831 roku prezentujemy w naszej kolekcji. Redakcję pierwszego ukończono w IV w. n.e. w Palestynie, w akademiach Cezarei, Seforis i Tyberiady. Drugi został ukończony nieco później, na początku VI w. n.e. w Babilonii, w akademiach Sury, Nehardei i Pumbedity. Jest on znacznie obszerniejszy od Talmudu Jerozolimskiego. |
Czy wiesz, że „Haraj et mekudeszet li ba-tabaat zu ke-dat Mosze we-Israel” Ślubna obrączka — w zgodzie z tradycją — zakładana jest przez pana młodego pannie młodej, jako symboliczne poświadczenie umowy ślubnej (ketuby). Obrączka ta musi być skromna, bez szlachetnych kamieni, ponieważ panna młoda nie powinna mieć wrażenia, że otrzymuje przedmiot dużej wartości, w obawie... |
Czy wiesz, że „Na przyszły rok w Jerozolimie” Nie sposób zrozumieć zwyczajów, nie tylko religijnych, w kulturze żydowskiej, nie cofając się choć na chwilę do najdawniejszych dziejów narodu żydowskiego i starożytnego Izraela. Wiele z nich nawiązuje symbolicznie do obrzędów dokonywanych w Świątyni Jerozolimskiej, realizując je jednak w znacznie... |
Czy wiesz, że Purim Jednym ze zwyczajów związanych ze świętem Purim jest przesyłanie sobie nawzajem prezentów (miszloach manot), na które mają się składać co najmniej dwie porcje różnych przysmaków. Nie mogą one wymagać żadnych dodatkowych zabiegów ze strony obdarowanego – muszą nadawać się do natychmiastowego zjedzenia. |
 Parochet — zasłona na szafę ołtarzową w synagodze Przepiękna zasłona na szafę ołtarzową w synagodze, wyprodukowana w Nowym Jorku tuż przed wybuchem II wojny światowej i sprowadzona do Polski przez uwiecznionego wyszytym napisem donacyjnym fundatora, pana Cwi, syna Johoszuy Lehra. |
Czy wiesz, że Pamiętając o Świątyni... „Mazel Tov!” Motyw zdobienia żydowskiej obrączki ślubnej modelem budowli pojawił się już w średniowieczu. Zwieńczenie przybierało formę wyobrażenia wspólnego domu, w którym zamieszka para młoda, bądź też — jak w prezentowanym na naszym portalu pierścieniu — symboliczne przedstawienie Świątyni Jerozolimskiej. Zburzenie Świątyni... |
 Korona na Torę Korona na Torę, określana jako keter to ozdoba wieńcząca przechowywany w pozycji pionowej zwój Tory, należy do elementów klej kodesz, czyli sprzętów i ozdób zwoju. |
 Lampka chanukowa Chanukija, czyli lampka oliwna służąca do palenia symbolicznych świateł na pamiątkę odnowienia kultu w Świątyni w Jerozolimie po zwycięskim powstaniu Machabeuszy w 165 roku p.n.e. |
 Rękopis „Diwrej Dawid” Dawida ben Jakuba Praca na temat obliczania kalendarza żydowskiego. We wstępie autor pisze, że wiedza o kalendarzu żydowskim jest rozproszona w pismach riszonim i acharonim (uczonych średniowiecznych i późniejszych) i z pokolenia na pokolenie zanika z powodu małej liczby tych, którzy ją... |
 Pucharek kiduszowy Kidusz tłumaczy się z języka hebrajskiego jako „uświęcenie”. Ceremonię tę odprawia się na rozpoczęcie szabatu lub innych świąt, odmawiając specjalne błogosławieństwo nad pucharem czerwonego, słodkiego wina (ewentualnie soku z czerwonych winogron). |
 Zwój Tory Pergaminowy zwój Tory zawiera tekst Pięcioksięgu Mojżesza, czyli księgi Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Liczb i Powtórzonego Prawa. Został spisany ręcznie w języku hebrajskim oraz nawinięty na dwa drążki, tzw. ace(j) chajim (z hebr. „drzewce życia”) wykonane z drewna dębowego... |
 Żydowski talerz cynowy Prezentowany eksponat to talerz cynowy, który mógł być używany w czasie szabatu lub, co bardziej prawdopodobne, w czasie święta Purim obchodzonego w miesiącu Adar, którego symbolem jest ryba, wykorzystana tu jako motyw zdobniczy. |
 Chanukija ze sztibla Samuela Rotha Nietypowa chanukija została osadzona na drewnianej podstawie, w której połowie znajduje się utworzona z dwóch desek ścianka, wzmocniona kolejną deska i metalową plakietą od tyłu. Do ścianki, od frontu przymocowano odlewany, żeliwny świecznik. |
 Żydowska księga bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza Żydowska księga należąca do bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza. To modlitewnik w obrządku aszkenazyjskim (Nusach Aszkenaz). Tytuł hebrajski księgi brzmi: Sidur Safa Berura ha-Szalom. |
