Jakie opowieści wyryto na powierzchni czary? Kim są postaci przedstawione na naczyniu? Dzięki technice 3D, obracając czarę, można odczytać całą biblijną historię zapisaną w starotestamentowej Księdze Sędziów. Zapraszamy do lektury i wędrówki po detalach i sekretach tego drogocennego przedmiotu...
W późnym średniowieczu niebywały wpływ na kształtowanie kultury dworu miały popularne romanse i poematy rycerskie, a także legendy z Północy. Na ich podstawie kształtowała się dworska obyczajowość, w której istotny aspekt stanowiło wyobrażenie ideału miłości. Jego odbiciem były zaś ceremonie gloryfikujące postać damy. Dekoracja skrzyneczki z drugiej ćwierci XIV wieku jest poniekąd wykładnią średniowiecznego światopoglądu skupionego wokół miłości dworskiej, która – co ciekawe – stanowiła problem natury etycznej. Moralistyczno-dydaktycznie nacechowana tematyka, mająca źródła literackie, przywoływała dobre i złe przykłady postępowania, budując zasady właściwych zachowań.
Przedstawienie Modlitwy w Ogrojcu pojawiało się trzykrotnie w rozpoznanej dotychczas twórczości Wita Stwosza. Sam temat stanowi jedną ze scen ikonografii Męki Pańskiej. Był powszechnie stosowany w 2. poł. XV wieku w sztuce Niemiec Południowych. Wydarzenie to zostało opisane w ewangeliach św. Mateusza, św. Marka i św. Łukasza. Ilustruje Chrystusa modlącego się w Getsemani (ogrodzie oliwnym) znajdującym się u podnóża Góry Oliwnej w Jerozolimie w towarzystwie trzech śpiących apostołów ‒ św. Jana, św. Piotra i św. Jakuba.
Obraz Adoracja Dzieciątka Lorenzo Lotto przedstawia popularną w renesansie scenę z Matką Boską i Dzieciątkiem na kolanach oraz św. Janem Chrzcicielem ukazanym jako dziecko, w towarzystwie świętych. Dzieło to jednak nacechowane jest głęboką symboliką pasyjną, jak również posiada kontekst polityczny, których to przydają mu zgrupowane na obrazie postacie.
Malowany Tryptyk świętej Marii Magdaleny z Moszczenicy Niżnej koło Starego Sącza przechował się w rzadkim stanie kompletności. Na tym przykładzie prześledzić możemy istotę nastawy szafiastej. Nastawa szafiasta stanowi pod koniec wieku XV rozbudowaną strukturę składającą się z nieruchomego korpusu, przytwierdzonych doń ruchomych skrzydeł, predelli, na której spoczywają skrzydła, korpus, oraz zwieńczenie.
Bardzo masywna rzeźba kamienna wykonana przez twórcę ludowego z pobliskiej Bieczowi Turzy. Figura ustawiona na kwadratowej podstawie. Przedstawia postać Chrystusa siedzącego na bloku kamienia, zwróconego en face, z głową opartą na prawej dłoni i lewa ręką spoczywającą na kolanach.
Idea Opieki Matki Boskiej, która występowała w ikonografii zachodniej jako Mater Misericordiae, na wschodzie zaś jako Pokrow i Pokrowa – posiada prawdopodobnie wspólne źródło. Jest nim legenda o cudownym ocaleniu przechrzty od śmierci w piecu ognistym przez Matkę Boską, która okryła go swoim płaszczem. Ikonografia Mater Misericordiae kształtowała się w zachodniej interpretacji na dwóch płaszczyznach – w typie monastycznym oraz w tradycji Mater Omnium, czyli opiekunki wszystkich ludzi. Motyw płaszcza opieki występował również w ikonografii innych świętych: św. Marcina z Tours, który podzielił się nim z żebrakiem; w przedstawieniach św. Urszuli, okrywającej swoje towarzyszki; czy św. Zofii osłaniającej córki. Z czasem motyw płaszcza pojawił się w przedstawieniach kolejnych świętych.
Temat Chrystusa Frasobliwego należy do najbardziej rozpowszechnionych w ludowej plastyce. Figura znajdująca się w zbiorach Muzeum Pienińskiego pochodzi ze wsi Sromowce Niżne, której ludność zaliczana jest do etnograficznej grupy górali pienińskich. Została wykonana w 1937 roku przez Michała Plewę, ludowego artystę.
Płaskorzeźba ze sceną Modlitwy Chrystusa w Ogrojcu datowana jest na lata 1493–1495. Trafiła do kościoła w Ptaszkowej (wzniesionego w 1555 roku) przypuszczalnie w pierwszej połowie XIX wieku, gdzie też została odkryta. Jest uznawana za własnoręczne dzieło Wita Stwosza. Niestety, brak źródeł pozwala rozpatrywać pierwotną funkcję, pochodzenie i lokalizację ptaszkowskiej płaskorzeźby jedynie hipotetycznie. W XIX wieku w Ptaszkowej dzieło to stanowiło część Ogrojca usytuowanego w zewnętrznej ścianie prezbiterium. Jednak wcześniej płaskorzeźba tworzyła prawdopodobnie kwaterę niezachowanego dziś retabulum, być może z fary Mariackiej w Krakowie.
Figurkę Chrystusa Frasobliwego wykonano z wapienia pińczowskiego pod koniec XVI wieku. Z tyłu rzeźby znajduje się wyryta data 1593. Pierwotnie umieszczona była w kapliczce w Gorlicach, na skrzyżowaniu ważnych, handlowych dróg. W tej właśnie kapliczce w 1854 roku zapłonęła pierwsza na świecie...
XIX-wieczna niewielkich rozmiarów rzeźba drewniana z terenu polskiego Podtatrza przedstawiająca Chrystusa Frasobliwego. Kupił ją za jedną koronę w 1914 roku, w Nowym Targu, Ksawery Prauss — zakopiański kolekcjoner. W 1920 roku podarował on swą kolekcję Muzeum Tatrzańskiemu i w ten sposób rzeźba wraz z 93 innymi obiektami etnograficznymi z Podhala trafiła do muzealnych zbiorów.
Ikona pochodzi z cerkwi w Maciejowej, wsi położonej między Nowym Sączem a Krynicą. Typ przedstawieniowy zwany Pokrow wyobraża Matkę Boską, która rozpościera nad światem welon, zwisający z jej rozłożonych szeroko rąk nad zgrupowanymi u jej stóp postaciami. Źródłem dla tego tematu są dwie legendarne opowieści.
Kapliczki i przydrożne krzyże na trwałe wpisały się w Polski krajobraz. Jednym z najczęściej podejmowanych przez rzeźbiarzy ludowych tematów oraz najliczniej spotykanych figur był i nadal jest Chrystus Frasobliwy. Postawa cierpiącego Chrystusa, który pogrążony jest w zadumie, była bliska wiernym, upatrującym w jego obliczu zatroskania o ogrom ludzkich spraw i ich niedoli. Żywotność i częstotliwość tego wizerunku stanowi przykład przywiązania do pewnej tradycji przedstawieniowej. W ujęciu chrześcijańskim był nacechowany symboliką i niósł za sobą głębokie treści pasyjne, jednak obecnie nie są już one w pełni czytelne.
Do 1968 roku kapliczka stała przy wiejskiej drodze. Jej zasadniczą część wykonano z grubego sosnowego pnia, zaś samą figurę Frasobliwego — z drewna lipowego. Szczyt kapliczki tworzy spadzisty daszek, który od przodu opiera się na dwóch kolumnach. Obecnie zachowała się jedynie część słupa. Chrystus Frasobliwy ukazany został jako Chrystus Król, o czym świadczy zwieńczająca głowę korona królewska, a nie cierniowa.
Autor rzeźby, Leon Kudła, jest zaliczany do grona najwybitniejszych twórców nieprofesjonalnych. Rzeźba ukazuje Chrystusa Frasobliwego. Wizerunek ten nawiązuje do Pasji i jest jednym z najpopularniejszych tematów podejmowanych przez rzeźbiarzy ludowych i nieprofesjonalnych.
Relikwiarz włocławski (tzw. kruszwicki) powstał w 2. ćwierci XII wieku, przypuszczalnie w Szwabii, wiązany jest z warsztatem w Zwiefalten. Obiekt w kształcie prostokątnej, niskiej skrzyneczki na czterech nóżkach, wykonany z drewna dębowego pokrytego blachą miedzianą dekorowaną emalią żłobkową (niebieską, jasnoniebieską, białą i zieloną), grawerowaniem i złoceniem. Wieko relikwiarza zdobi scena Wniebowstąpienia, dwa boki dłuższe i jeden krótszy zawierają popiersia dziesięciu Apostołów w arkadach.
Ikona należy do typu Matki Boskiej Opieki, znanej jako Pokrow, charakterystycznego dla Rusi. Właściwym źródłem tematu ikony miała być wizja Andrzeja Szalonego (cs. Jurodiwyj), której doświadczył w świątyni blacherneńskiej w Konstantynopolu.
