W wielu polskich domach katolickich obraz przedstawiający Matkę Boską zajmuje wciąż najbardziej honorowe miejsce w mieszkaniu. Wiara w cudowną moc obrazu maryjnego przetrwała do dziś w wielu, przede wszystkim wiejskich, społecznościach. Ludzie modlą się do Maryi na co dzień, ale i w chwilach zagrożenia...
Św. Mikołaj należy do najpopularniejszych świętych na Rusi i w Grecji. Był biskupem miasta Miry w Azji Mniejszej. Przedstawienia jego wizerunku ukształtowały się na początku drugiego tysiąclecia. Z XII wieku pochodzą rozbudowane cykle ilustrujące jego żywot. W malarstwie tablicowym historia życia ukazywana była w tzw. klejmie — pasie okalającym główne pole obrazowe, zawierającym kilka lub kilkanaście mniejszych obrazów. Główną postać św. Mikołaja ukazywano jako starca, w stroju biskupa, w ujęciu portretowym, półpostaciowym lub pełnopostaciowym.
Ikona ta pochodzi z cerkwi we wsi Czarna w Beskidzie Sądeckim. Przedstawia pełnopostaciowy wizerunek św. Dymitra z krzyżem w prawej ręce i z gestem wyznania wiary chrześcijańskiej lewą dłonią. Po bokach przedstawienie ujęte jest czterokwaterowymi, pionowymi pasami ze scenami z jego życia.
Eksponat pochodzi z cerkwi w Szczawniku, wsi położonej na północ od Muszyny. W ikonie uwagę zwraca sylwetka ukrzyżowanego Chrystusa, o wyraźnych dysproporcjach w stosunku do mniejszych postaci pod krzyżem: Matki Boskiej, św. Jana Ewangelisty, setnika Longinusa oraz dwóch świętych niewiast.
Nastawa pochodzi z cerkwi w Izbach — wsi położonej przy granicy ze Słowacją, na wschód od Krynicy. Ma ona unikalną formę wzorowaną na układzie podkarpackiego ikonostasu.
Ikona pierwotnie znajdowała się w cerkwi w Szczawniku, wsi położonej na północ od Muszyny. Jej centralną część zajmuje całopostaciowy wizerunek Archanioła Michała w typie zbrojnego wojownika z uniesionym mieczem w prawej ręce i pochwą w opuszczonej lewej dłoni. Archanioł stoi na wstędze ułożonej w znak nieskończoności, otoczonej rytymi, stylizowanymi roślinami w zielonej partii tła u dołu, które w górze staje się złote.
Ikona jest najstarszą w nowosądeckiej kolekcji. Eksponat znalazł się w zbiorach w 1977 roku po zgłoszeniu oferty sprzedaży przez ludzi mieszkających w Nowej Wsi, w gospodarstwie, które po wysiedleniu Łemków w 1947 roku przydzielono polskim osadnikom. Nie wiadomo, w jaki sposób cenny obraz trafił na strych tego domu i co sprawiło, że przetrwał kilka wieków bez większego uszczerbku. W roku 1988 został poddany konserwacji estetyczno-zachowawczej i został włączony do stałej ekspozycji sztuki cerkiewnej.
Prezentowana ikona z przedstawieniem Chrystusa Ukrzyżowanego, Matką Boską z Dzieciątkiem i Św. Mikołaja, stanowi dar Heleny Dąbczańskiej dla Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Helena Dąbczańska to słynna lwowska kolekcjonerka inkunabułów, rycin, książek, rysunków, tkanin, mebli; właścicielka prywatnego muzeum urządzonego we własnej willi i gospodyni niedzielnych poranków artystycznych, na których gościli przedstawiciele lwowskiej elity przełomu XIX i XX wieku.
Ikona należy do typu Matki Boskiej Opieki, znanej jako Pokrow, charakterystycznego dla Rusi. Właściwym źródłem tematu ikony miała być wizja Andrzeja Szalonego (cs. Jurodiwyj), której doświadczył w świątyni blacherneńskiej w Konstantynopolu.
Ikona pochodzi z cerkwi w Maciejowej, wsi położonej między Nowym Sączem a Krynicą. Typ przedstawieniowy zwany Pokrow wyobraża Matkę Boską, która rozpościera nad światem welon, zwisający z jej rozłożonych szeroko rąk nad zgrupowanymi u jej stóp postaciami. Źródłem dla tego tematu są dwie legendarne opowieści.
Idea Opieki Matki Boskiej, która występowała w ikonografii zachodniej jako Mater Misericordiae, na wschodzie zaś jako Pokrow i Pokrowa – posiada prawdopodobnie wspólne źródło. Jest nim legenda o cudownym ocaleniu przechrzty od śmierci w piecu ognistym przez Matkę Boską, która okryła go swoim płaszczem. Ikonografia Mater Misericordiae kształtowała się w zachodniej interpretacji na dwóch płaszczyznach – w typie monastycznym oraz w tradycji Mater Omnium, czyli opiekunki wszystkich ludzi. Motyw płaszcza opieki występował również w ikonografii innych świętych: św. Marcina z Tours, który podzielił się nim z żebrakiem; w przedstawieniach św. Urszuli, okrywającej swoje towarzyszki; czy św. Zofii osłaniającej córki. Z czasem motyw płaszcza pojawił się w przedstawieniach kolejnych świętych.
