|
Czy wiesz, że Pobożni goje, czyli o genezie pojęcia „Sprawiedliwych wśród Narodów Świata” Wiemy, kim są „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata”. Wiemy, za jakie postępowanie przysługuje ów tytuł, medal, dyplom, możliwość posadzenia drzewka w Alei Sprawiedliwych, a od 1995 roku – honorowe obywatelstwo państwa Izrael. Według danych umieszczonych na stronie Instytutu Yad Vashem w styczniu 2013 roku docenionych w ten sposób osób nieżydowskiego pochodzenia było już 24 811. Wciąż przybywa nowych. Wielu odejdzie, zanim ktokolwiek odkryje lub przypomni sobie ich często brawurowe, „sprawiedliwe” postępowanie w niesprawiedliwych czasach. Ale, czy wiemy, skąd owo określenie pochodzi? Czy dobrze oddaje charakter ówczesnego postępowania? Trudno mieć wątpliwości, iż było sprawiedliwe, ale czy nie zastanawia Was geneza tego pojęcia? Dlaczego akurat „sprawiedliwi”, a nie na przykład „dobrzy”? |
Czy wiesz, że Na znak skromności Według tradycji żydowskiej kobiety zamężne, ale także rozwiedzione i wdowy, powinny, na znak skromności (cnius), zakrywać swoje włosy w miejscach publicznych. Nakaz ten jest realizowany w różnych formach. W środowiskach ortodoksyjnych kobiety nadal golą głowy i przykrywają je chustami, zwanymi tichel, choć według Halachy (prawa religijnego) nie jest to konieczne. |
 Kopia obrazu „Shylock i Jessica” Maurycego Gottlieba wykonana przez Marcina Gottlieba Prezentowany obraz jest kopią obrazu Maurycego Gottlieba (1856—1879), wykonaną 8 lat po śmierci artysty przez jego młodszego brata, Marcina Gottlieba (1867—1936). Oryginał powstał w Monachium w 1876 roku jako praca szkolna, namalowana pod kierunkiem prof. Carla Piloty’ego, który podsunął artyście temat. |
 Talmud Babiloński Talmud to najważniejsze opracowanie ustnej Tory, czyli tej, która została objawiona Mojżeszowi na górze Synaj. Jest komentarzem, wyjaśnieniem, omówieniem. Przed Talmudem istniała Miszna, której Talmud jest rozwinięciem. Istnieją dwa Talmudy — Talmud Jerozolimski i Talmud Babiloński, którego wydanie z 1831 roku prezentujemy w naszej kolekcji. Redakcję pierwszego ukończono w IV w. n.e. w Palestynie, w akademiach Cezarei, Seforis i Tyberiady. Drugi został ukończony nieco później, na początku VI w. n.e. w Babilonii, w akademiach Sury, Nehardei i Pumbedity. Jest on znacznie obszerniejszy od Talmudu Jerozolimskiego. |
 Obligacja Komitetu Budowy Nowej Synagogi w Tarnowie Dokument wydany przez Komitet Budowy Nowej Synagogi w Freunds Druckerei in Breslau jesienią 1864 roku. Obligacja opiewa na sumę 50 guldenów austriackich, a wystawiona jest na nazwisko Zeliga Offnera. Dokładnie 44 lata dzieli datę emisji obligacji od momentu otwarcia Synagogi Nowej, które nastąpiło 18 sierpnia 1908 roku. Uroczyste otwarcie okazałej budowli, będącej dumą Żydów tarnowskich, poprzedził okres kilkudziesięcioletniej męki powolnego wznoszenia jej murów. |
Czy wiesz, że „Na przyszły rok w Jerozolimie” Nie sposób zrozumieć zwyczajów, nie tylko religijnych, w kulturze żydowskiej, nie cofając się choć na chwilę do najdawniejszych dziejów narodu żydowskiego i starożytnego Izraela. Wiele z nich nawiązuje symbolicznie do obrzędów dokonywanych w Świątyni Jerozolimskiej, realizując je jednak w znacznie... |
Czy wiesz, że Purim Jednym ze zwyczajów związanych ze świętem Purim jest przesyłanie sobie nawzajem prezentów (miszloach manot), na które mają się składać co najmniej dwie porcje różnych przysmaków. Nie mogą one wymagać żadnych dodatkowych zabiegów ze strony obdarowanego – muszą nadawać się do natychmiastowego zjedzenia. |
 Obraz „Żydzi” Piotra Michałowskiego Grupowy konterfekt galicyjskich Żydów należy do późnych dzieł Piotra Michałowskiego (1800—1855). Powstał w czasie, kiedy artysta — uprawiający malarstwo, jako hobby — gospodarował w majątku Bolestraszyce, nieopodal Przemyśla. Obraz ten, stanowiący właściwie studium olejne, przypomina swym charakterem XVII-wieczne portrety holenderskie. Z mrocznej, abstrakcyjnej przestrzeni wyłaniają się popiersia pięciu Żydów w różnym wieku: od patriarchalnego starca pośrodku, poprzez mężczyzn dojrzałych, w sile wieku i nieco młodszych, po ukazanego z lewej strony młodzieńca o ironicznym obliczu i charakterystycznych pejsach. Dwaj modele pośrodku noszą na głowach rytualne tkaniny — tałesy. |
 Lambrekin Wydłużony prostokąt z bordowego aksamitu złożony z trzech zszytych prostokątów: największego w środku, pokrytego haftem, oraz dwóch mniejszych doszytych po bokach, niehaftowanych. Dekoracja w srebrnym i złotawym odcieniu wypełnia powierzchnię środkowego prostokąta: korona flankowana... |
 Lampka chanukowa Chanukija, czyli lampka oliwna służąca do palenia symbolicznych świateł na pamiątkę odnowienia kultu w Świątyni w Jerozolimie po zwycięskim powstaniu Machabeuszy w 165 roku p.n.e. |
 Rękopis „Diwrej Dawid” Dawida ben Jakuba Praca na temat obliczania kalendarza żydowskiego. We wstępie autor pisze, że wiedza o kalendarzu żydowskim jest rozproszona w pismach riszonim i acharonim (uczonych średniowiecznych i późniejszych) i z pokolenia na pokolenie zanika z powodu małej liczby tych, którzy ją... |
 Sukienka na Torę (Meil) z synagogi w Szumsku koło Krzemieńca Pokrowiec w formie wydłużonego prostokąta został uszyty ręcznie z tkaniny w drobny wzór geometryczno-roślinny. Na awersie, w kartuszu w formie wieńca laurowego, widnieje haftowany napis donacyjny, który głosi: „To jest dar skromnej kobiety, błogosławionej pamięci Pani Hindy, córki wielkiego rabbiego Samuela Kaca, w r. (5)473” [=1713 r.]. |
 Zwój Tory Pergaminowy zwój Tory zawiera tekst Pięcioksięgu Mojżesza, czyli księgi Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Liczb i Powtórzonego Prawa. Został spisany ręcznie w języku hebrajskim oraz nawinięty na dwa drążki, tzw. ace(j) chajim (z hebr. „drzewce życia”) wykonane z drewna dębowego... |
 Żydowski pierścień zaślubinowy Pierścień zaślubinowy żydowski, zakupiony w 1985 roku w „Desie”. Nic nie wiemy o jego właścicielce. Obrączkę ozdobiono filigranem układającym się w spiralny wzór oraz hebrajskim napisem Mazel Tow (z hebr. „Na szczęście”). |
 Żydowski talerz cynowy Prezentowany eksponat to talerz cynowy, który mógł być używany w czasie szabatu lub, co bardziej prawdopodobne, w czasie święta Purim obchodzonego w miesiącu Adar, którego symbolem jest ryba, wykorzystana tu jako motyw zdobniczy. |
 Chanukija ze sztibla Samuela Rotha Nietypowa chanukija została osadzona na drewnianej podstawie, w której połowie znajduje się utworzona z dwóch desek ścianka, wzmocniona kolejną deska i metalową plakietą od tyłu. Do ścianki, od frontu przymocowano odlewany, żeliwny świecznik. |
 Żydowska księga bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza Żydowska księga należąca do bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza. To modlitewnik w obrządku aszkenazyjskim (Nusach Aszkenaz). Tytuł hebrajski księgi brzmi: Sidur Safa Berura ha-Szalom. |
 Czepiec żydówki Czepiec znajduje się w zbiorach od 1960 roku, nie wiadomo, jakim sposobem do nich trafił. W muzealnym archiwum zachowały się cztery fotografie eksponatu, zakupione na przełomie lat 60. i 70. XX wieku, zawierające na odwrociu adnotację, że właścicielką czepca była Ludwika Popardowska z podsądeckiej... |
 Mezuza Mezuza to mały podłużny pojemnik, wykonany najczęściej z metalu lub drewna, zawierający zwinięty w rulonik pergamin (klaf), na którym zapisane są ręcznie, po hebrajsku dwa fragmenty z Tory z Księgi Powtórzonego Prawa. |
 Żydowska obrączka ślubna Żydowskie obrączki ślubne, zgodnie z nakazami religijnymi, były skromne, bez szlachetnych kamieni. Panna młoda nie powinna była bowiem mieć wrażenia, że otrzymuje przedmiot dużej wartości, ponadto w ten sposób zacierane były między małżonkami różnice majątkowe. |
